 |
| Sa Giang TRẦN TUẤN KIỆT |
Tuy nói là hành nghề tay trái, nhưng chỉ kể từ 1968-72, PBTD đã từng đảm nhận nhiều trọng trách chuyên môn trong ngành báo chí truyền thông, như phụ trách Trang VHNT, Trang Thơ, Trang Văn Nghệ Quân Đội, Trang Của Lính, viết truyện dài Gió Đi Trên Tóc cho báo Ánh Sáng, truyện dài Những Sợi Nắng Hồng cho báo Tự Cường và sau cùng làm Tổng Thư Ký tòa soạn cho tuần san Định Mệnh, đồng thời viết truyện dài Vùng Lá Thắm Sương Mù đăng cùng với truyện Thần Thánh Lưu Vong của Nguyễn Đình Thiều và một truyện của anh Mai Thảo. Ngoài ra, khi trông coi tờ báo anh đã qui tụ về những học giã đáng kính như các giáo sư ĐH: Nguyễn Hữu Lương, Nguyễn Đăng Thục, Đào Nguyên Nguyễn Văn Nguyện, Trác Lâm Nguyễn Nho Lâm và nhà văn Nguyễn Mạnh Côn, Mai Thảo...
Tòa soạn báo này đặt tại một biệt thự ở đường Cao Thắng. Nơi mà tôi, Mặc Tưởng, Lê Trường Đại, Tường Linh, Anh Việt Thu, Phạm Lê Phan… thường đến với anh để rủ nhau đi uống cà phê, ăn bánh mì thịt nguội tại quán Hòa Mã của anh Lê Minh Ngọc. Anh LMN là tác giả tập thơ Hoa Thề mà theo lời gởi gắm của thi sĩ Vũ Hoàng Chương, PBTD đã viết bài giới thiệu, nhận định trong mục Điểm và Phê Bình Sách. Đôi khi có đủ mặt Nguyên Vũ [VNC], Tường Linh, Bích Hòai, Phan Nhật Nam ... thì chúng tôi vô bên trong tòa soạn chơi xì phé, tan cuộc thì nhóm văn thi sĩ này kéo nhau qua tiệm phở bên đường Phan Đình Phùng gần trường Aurore lai rai. Cạnh tòa sọan của Dương, lúc ấy còn có một quán thịt rùa và cua rang muối rất nổi tiếng mà chúng tôi thường “thù tạc”. Chúng tôi có nhiều kỷ niệm khó quên trong thời kỳ hưng thịnh này của những người họat động văn nghệ lúc đó.
PBTD khởi sự viết từ năm 1959 và là người chủ trương thi văn đoàn Tinh Hoa thời bấy giờ, cùng với người anh là ký giả Anh Thuần, phóng viên chiến trường của Cục TLC, Đài Phát Thanh QĐ và báo Tiền Tuyến… AT trước 63 là biên tập viên báo Chuông Mai của Huỳnh Hoài Lạc và tuần san Ngày Mới của nhà văn lão thành Cồ Việt Tử Nguyễn Duy Hinh… AT còn có bút hiệu khác là Hoàng Long, Phóng viên Kính Trắng.
Riêng về lãnh vực thi ca thì kể từ 61 trở đi thơ của Dương thường thấy đăng các tờ PNDĐ, PNNM, VNTP, tạp chí Gió Mới, Thời Nay, Mai… dưới bút hiệu Thùy Dương, Phan Thụy Dương... Kể từ 1965 anh đổi thành PBTD, lo việc trích dịch “Sách Rút Ngắn”, phụ trách trang trong và chỉ viết cho vài báo anh chính thức cộng tác, thỉnh thoảng mới vào Cục TLC thăm bạn bè hoặc trao bài cho các báo quân đội như CSCH, TP, TT...
Thơ anh thường được Ban Tao Đàn của 2 anh Đinh Hùng, Tô Kiều Ngân và Ban Mây Tần của thi sĩ Kiên Giang Hà Huy Hà, cùng chương trình Thi Nhạc Giao Duyên ngâm diễn. Đặc biệt là chị Hồ Điệp cuối tuần thường đến nhà PBTD đánh chắn và lấy thơ của anh, vì chị rất thích ngâm thơ tình của anh. Một người khác cũng thường lấy thơ của Dương trao lại cho anh ĐH, TKN là Tường Linh: Thư Ký TS bán nguyệt san CSCH.
Nhà báo Anh Thuần [Phan Bá Thuần Hậu] cũng là bạn thân của tôi, tiếc vì anh mất sớm ở Tokyo hơn nhiều năm trước đây, nên chưa ghi lại được gì cả. Tôi chỉ còn nhớ - truyện thần thọai Lời Thề Trong Đền Rắn của AT xuất bản năm 67 rất ăn khách nên sau đó đã được tái bản mấy lần - vì cơ sở xuất bản này ở gần nhà xuất bản Hồng Lĩnh của tôi; và tập Thi Tuyển Anh Thuần phát hành năm 66. Nghe nói sau khi định cư ở Nhật bản AT đã chủ trương 2 tờ báo, chủ trương nhà xuất bản Việt Nam Mới. Tại Tokyo, AT cũng đã ấn hành 2 cuốn nhận định lịch sử: Thảm Trạng Việt Nam I và II cùng vài tác phẩm khác.
Sau khi định cư tại Nhật, AT đã nhiều lần kêu gọi nhưng không thuyết phục được người em của mình trở về nghiệp cũ để tiếp tay anh trong lãnh vực báo chí, ấn hành mà PBTD rất am tường. Nhiều bạn bè cũ ở Mỹ và Canada lúc đó cũng mời nhưng anh đều từ chối khéo, chỉ cho con gái đầu lòng của anh là cháu PhanThủy Như Quỳnh cộng tác cho tập san Lửa Việt một vài năm trong việc phụ trách Trang Thiếu Nhi.
Khi được hỏi “nàng thơ” trong cuộc đời anh là ai và đã gây tác động sâu xa nào trong thi văn của anh thì PBTD chỉ trả lời rất kín đáo, tế nhị: đó là một thiếu nữ hiền thục có đôi mắt thật đẹp và trong sáng ở một xóm vắng, một cô thôn thuộc miền Tây mà anh đã quen biết năm 66 khi anh tạm rời Saigon về phục vụ tại khu chiến thuật Tiền giang một thời gian ngắn. Nhân dáng dịu dàng, nét hồn nhiên, ngây thơ và tình yêu của cô gái này đã là nguyên tố chánh tạo cảm hứng, rung động để anh trang trải, gói ghém nỗi lòng mình trên trang giấy, thể hiện qua nhiều bài thơ và 3 truyện dài feuilleton mà anh đã viết cho các báo trước 1972.
■ ■
Có lẽ bây giờ đọc lại những vần thơ của anh chúng ta chợt thấy có một điều gì đó uất nghẹn, chất ngất buồn đau. Nhất là những bài thơ được anh cho mang tựa mới: Trên Nỗi Tình Người. Lúc đó chiến cuộc đã trở nên ác liệt, đến nỗi nhà thơ Bùi Giáng đã cất lời than :
« Ai hỏi tôi cuộc chiến nào tàn khốc nhất - Tôi trả lời: cuộc chiến Hạ Lào. Thế sao anh không bảo là cuộc chiến Việt Nam - Thưa nói thế, người ta bảo tôi là chủ quan.”
Xin hãy bắt đầu nghe PBTD kể qua bài Trên Nỗi Tình Người 1 [tựa cũ trên CSCH năm 67: Lời Gọi Cỏ May] được trích vài đọan dưới đây :
Mùa mưa lần trước tôi theo đơn vị - Đến tiếp thu vùng đất nhỏ điêu tàn - Lối hẹp nhà em lầy lội dấu chân – Những mái tranh nghèo ôi sao cô tịch - Vườn chuối bỏ hoang cỏ lên xanh biếc – Ruộng lúa bom cày đạn phá đêm đêm - Trăm gian nan thống khổ với truân chuyên – Người người chỉ nguyện cầu trong sầu não.
Chắc mọi người chúng ta chẳng ai quên cuộc chiến này, một cuộc nội chiến đã kéo quá dài, làm phân hóa rất nhiều tâm trạng của từng người VN, làm rã rời biết bao ý thức hệ đấu tranh của dân tộc. Dường như ai cũng mong cho chiến cuộc sớm tàn đi và thanh bình lại đến. Nhưng nó cứ triền miên và dồn dân tộc vào một mê cung, một tử lộ khó thoát. Người chiến binh PBTD vừa tham dư vừa ngậm ngùi. Trong lúc dừng quân anh không quên để tâm hồn mình theo dõi một hình ảnh, một vẻ đẹp chân tình, quyến rũ nào đó:
Em thong thả ngồi bên sông giặt áo – Mặc gió chiều hôn trên mái tóc thề - Để nắng vàng mờ nhạt khói thôn quê – Cất tiếng hát ru hồn bông súng nhỏ.
Một cảnh sắc vừa đẹp, vừa thơ mộng, lại vừa ý vị. Trên tay nòng súng vừa tan mùi khói lửa mà trước mắt thì hoa súng – bông súng vẫn tự nhiên nở ra một cách vừa mầu nhiệm vừa vô tư. Chúng hầu như chẳng hề xúc động trước cuộc chiến thây ngã máu tuôn trên dòng lịch sử quê hương:
Chín con rồng phun nước phù sa đó – Rẽ nhánh phân đôi sông Hậu, sông Tiền - Em đang chờ hay đang mộng thiên duyên – Cho tôi nắm một bàn tay trắng mượt.
Đúng là vóc dáng nguyên vẹn của người đẹp ở một bến sông nào đó dọc bờ Cửu Long Giang. Nét mặt dịu hiền, mắt nhung huyền ão, môi má ửng hồng đã hiển hiện trước chàng chiến sĩ gió sương. Rồi như có một mối giao cảm thầm kín, người con gái ôm áo giặt xong nhẹ quay đi với nụ cười lưu luyến và nhà thơ chỉ biết im lặng, bồi hồi nhìn theo bước chân nàng. Ta thấy đây là một hình ảnh rất sâu đậm tình người, chứa chan hạnh phúc. Cái hạnh phúc quý báu, hiếm hoi trong cuộc chiến tranh ý thức hệ rải dài như cơn mê, trong sự thống khổ của dân tộc vừa qua.
Thế rồi người lính chiến PBTD lại hành quân, chợt đến chợt đi. Cho đến mùa mưa năm sau, chàng quay về thì người xưa đã không còn nơi bến cũ. Chỉ còn lại một mình anh trên chiếc thuyền con bên dòng sông lạnh. Cảm nhận bao nỗi nhớ, cô đơn khiến thi sĩ ghi lại những tiếng thơ bùi ngùi, xót xa.
Quần chiến trận tôi còn vương lau cỏ - Cố ngủ vùi trong quên lãng uyên nhiên - Mưa, mưa lên cho rũ hết ưu phiền - Hồn tôi đó rã rời như gỗ mục - Em có về cũng xin em đừng khóc – Đừng thiết tha đợi đếm lục bình trôi - Chim nào bay cao vút tận lưng trời – Soãi cánh bạc u ơ lời hờn dỗi - Hồn tôi đó lòng cỏ may phất phới – Dật dờ trên sóng nước, đắm trong sương.
Đọc thơ PBTD ai cũng thấy buồn. Buồn cho cảnh đất nước loạn ly, buồn cho những cuộc tình xa cách, cho sự bất lực của con người trong chiến cuộc. Và cũng buồn cho vận nước, xứ sở của mình cứ mãi chìm đắm khôn nguôi trong cảnh tang thương. Bài thơ của anh là loại thơ của người thời chiến loạn, của đạn réo tên bay, dạn dầy khói lửa. Nhưng chẳng những nó không mang màu sắc hận thù, mà còn biểu lộ cả tâm tình ngọt ngào dâng hiến cho người, cho đời – trong đó có nhiều hương vị mặn nồng của tình yêu và lẻ sống của con người khao khát tự do, hòa bình, yêu thương.
Ngày trước bài thơ Chiều của Huy Cận được coi là rất đẹp, rất thơ, là cái hồn thiên cổ. Chiều của HC trầm sâu, lắng đọng bao nhiêu thì tiếng thơ lục bát của PBTD cũng nặng tình u hoài như thế mà lại còn chứa chan, phản ảnh tâm trạng bất ổn của con người trong lúc binh đao. Bài thơ TNTN2 dưới đây xứng đáng là một trong những bài lục bát chiến tranh hay nhất của thi ca VN. Bài này anh viết sau khi cùng đơn vị về giải tỏa thành phố Mỹ Tho vào Tết Mậu Thân năm 68 :
Tạ từ em với sương mai – Anh lên tay súng cất lời hô quân - Tàu đi sông nước chập chùng - Nẻo quan san đó gian truân đã chờ- Trước sau cờ rợp bóng cờ - Ngoài kia chiều ráng nắng mờ hắt hiu - Em về mây gió trôi theo – Nhớ nhau ? Thôi cũng chắt chiu kiếp này - Bên anh đạn réo tên bay – Trăm binh đao với tháng ngày bỏ quên - Quê mình còn đó không em – Cho anh gởi gắm trái tim ngọt ngào. [tên cũ: Khi Anh Rời Gò Công Về Khu Chiến, trong tuyển tập Đầu Gió của Hội Văn Nghệ Sĩ QĐ ấn hành]
Đọc tới đây khiến tôi chợt nhớ đến thơ lục bát của Cung Trầm Tưởng, Đường Sang Khu Chiến của Phạm Giật Đức, nhạc của Trầm Tử Thiêng, Anh Việt Thu và tiếng hát vang vang của Khánh Ly. Ôi những tâm hồn trắc ẩn chìm nổi trong sương bóng của thời gian, giờ ở tận phương nào? Hỡi những Hoàng Trúc Ly, Nhất Tuấn, Hoàng Ngọc Liên, Viên Linh, Phạm Quốc Bảo, Nguyễn Đức Sơn… và Bùi Ngọc Tuấn! Trước đây tôi từng viết: Chiến tranh vừa kết thúc – Ôm mặt gầm lãng quên...Thì ra lịch sử có hai bề mặt thật.
Thơ của Dương gần với thơ Hoài Khanh, Hoàng Ngọc Liên, Tô Giang, Phan Minh Hồng, Viên Linh, Du Tử Lê – những nhà thơ quân đội, và gần gũi hơn với bạn anh là Hoàng Trúc Ly qua bài TNTN3. Lời thơ của PBTD như những phím nhạc ngân lên từ bờ bến yêu thương, êm đềm như lời ru, tiếng hát được dàn trải điêu luyện với thi ảnh, thi ngữ rất tinh khôi.
Em về bũa mộng chiêm bao – Chân di vàng đó đã sầu lên chưa - Nhịp guốc đều, tiếng lá đưa – Làm chim lạc lối ngu ngơ giọng buồn...
Giọng thơ cũng gần với nhà thơ số 1 thời chiến tranh Việt Bắc là Đỗ Hữu qua bài Sầu Ai Lao: Lá đổ quanh chân một lối vàng..
“Em về bũa mộng chiêm bao” thật là một câu thơ như hư như thực, vừa trữ tình, lãng mạn lại mang mang ý thức siêu thực. Nó phảng phất nỗi buồn của André Chénier hay của Lamartine bên bờ hồ chiêm nghiệm bóng thời gian khi sương lên, khi chiều xuống. Có tiếng guốc nào nhẹ gõ trong hồn, có cánh chim nào bay trong bụi khói hoàng hôn. Có hình bóng nào ở lại, và có cuộc tình nào đã lặng lẽ chia xa ? Tiếng thơ của anh êm êm như khúc nhạc hồng, rơi rơi như dòng dư lệ:
Em về xõa tóc gió qua – Ai đong thương nhớ, thiết tha bao giờ - Lưới tình lỡ nhịp đàn xưa -– Còn chăng vọng ước ngọai ô đêm vàng - Hỏi hồn, hồn đã ly tan – Hỏi trăng, trăng cũng mơ màng đó em...
Cho đến TNTN4 thì người đọc thấy thơ anh lại càng trữ tình, tha thiết hơn với những lời yêu thương nồng nàn cùng nỗi tái tê ly biệt. Có lẻ đó là chân lý, hay là nỗi tuyệt vọng hệ lụy của kiếp người chăng. Thơ của anh như cứ luôn man mác tình sầu, như đôi bờ cách trở. Trong định mệnh trần gian mỗi người mỗi cảnh. Khó mà đoán được nhà thơ họ Phan đã có ảo giác hay niềm đam mê nào trong lúc tuyết lạnh, trăng tan đó. Niềm nhớ nhung nào đã bủa rộng, về đến, nơi nào đã ghi lại dấu vết kỷ niệm xa xưa và sự khắc khoải hiện hữu. Có phải dưới đây là khúc trường ca Chiến Sĩ Hành hay những lời bi ai của Chinh Phụ Ngâm :
...Lỡ mai mốt em về qua xóm cũ – Ta lạc loài từ thuở dấy đao binh - Đường xưa em đi cô lẻ một mình – Ôm khắc khoải thẩn thờ trong dư ảnh - Mưa bên ấy chắc làm em thấm lạnh – Gió Hạ buồn có làm tóc em bay - Trời đất mang mang sông bể vơi đầy – Ai đếm được con nước ròng, nước lớn.
Thơ anh chan chứa đầy sắc thái trữ tình, và lãng mạn của một kẻ tài hoa mà lại rất Đông phương, huyền nhiệm. Hai câu: “Mưa bên ấy có làm em thắm lạnh – Gió Hạ buồn có làm tóc em bay” lung linh như những ánh sáng phi tuyền xuyên qua suốt tâm hồn người đọc:
Thôi nhé em góp chi từng sợi nắng – Nuối tiếc gì bụi khói đã bay xa - Nhớ nhung nào năm tháng chẳng phôi pha – Mà chợt khóc, chợt cười trong ảo mộng- Đốt lửa lên em, hâm thêm rượu nóng – Để mình say quên bão táp vô tình - Sao mắt em buồn như giọt sương đêm – Tìm bàn tay, bàn tay chưa đủ ấm - Biết về đâu ta nửa đời phiêu lãng – Dấu u tình trong cổ mộ hoang vu - Có còn chăng, bèo bọt với mây mờ – Và ấp ủ bóng người trong lặng lẻ - Sóng biển hỡi, xin vỗ về thật nhẹ - Cát vàng ơi, thôi xóa dấu hài hoa - Sỏi đá nào dòng nước đã trôi qua – Sao hiu hắt muộn phiền như rêu cỏ
Đặc biệt là ở trong vóc dáng gầy đi vì năm tháng hoài niệm đó, PBTD lại có một hơi thơ dài hầu như vô tận và một thần khí thơ chẳng khác nào Mê Hồn Ca của Đinh Hùng - người đã cùng Hoài Thương [bnsThời Nay] luôn khuyến khích anh trong vài năm đầu thập niên 60 khi anh còn là sinh viên, hay Trăng Thiếu Phụ, Bài Ca Đông Phương của Quách Thọai, Hàn Mặc Tử. Cũng cần nói thêm ở đây PBTD là người đã được giáo sư Đinh Từ Thức - chủ nhiệm chủ bút ns Gió Mới yêu thích, khích lệ trong việc anh viết bài Nhận định về J. Keats, L. Byron, Shelley… trong những năm 1960-62, trước khi anh ngừng viết trong giai đọan đầu để thi hành nghĩa vụ quân sự.
Thật ra đó là tiếng thơ từ sóng biển dâng, của bờ cát vàng, của rêu cỏ, hoang mộ hay chỉ là tiếng thở dài của thời gian, của những tiếc nuối sầu muộn vô tận, chất chứa trong nội tâm anh? Thơ là nguồn chở người, chở cái đạo tình trên dòng nước vơi đầy, vĩnh cữu, cho dẫu từ:
Gác chuông Bắc ta treo hồn trên đó – Đợi em về hong tóc gọi đêm thu - Cho mưa nguồn giăng lá thắm sa mù – Và em cất tiếng ru ta nghìn kiếp.
Với tiếng mời gọi êm đềm, thiết tha như vậy, có người con gái nào có thể vô tình, có tâm hồn nào dù khô héo đến đâu mà không cảm động. Từ những thi cảm, thi ngữ được cấu trúc tài tình trên khiến tôi chợt nghĩ đến những vần thơ tuyệt hảo của Lưu Trọng Lư:
”Em chỉ là người em gái thôi – Người em sầu mộng của muôn đời - Tình em như tuyết dâng đầu núi – Dằng dặc muôn thu nét tuyệt vời”
Hình ảnh đó lồng lộng giữa thiên thu cùng với hình ảnh “ em về bũa mộng chiêm bao..” của PBTD đã tạo thành một pho tượng Nữ-Thần-Tình-Yêu sống động mãi giữa cuộc đời và lòng người. Ngày nào thế giới vẫn còn là một thế giới đồi tranh – một thế giới của bạo hành lịch sử, thì tiếng thơ vẫn là nguồn mạch của tinh thần con người. đem đến cho tâm linh những nét đẹp ngời sáng của tình thương nhân loại, vĩnh viễn không có gì thay thế được.
Những ý thơ dạt dào, ướt đẫm yêu thương của PBTD như thả ra một luồng hơi thở kỳ diệu làm xao xuyến hồn nhân thế. Với TNTN5 nhà thơ lại đem đến cho chúng ta một sinh khí thơ huyền nhiệm giữa mộng và thực trộn lẫn trong u hòai, nhớ nhung:
Cơn gió thổi mộng hồn bay lả bóng – Trời hoang vu mấy độ phủ hồn em - Ôi mắt ngọc của ngày xưa hiển hiện – Ta đêm đêm thao thức giữa canh huyền - Sao thương nhớ những nụ sầu giông bão – Sao u tình dằn vặt suốt canh thiêng - Ta mỏi mệt ghi vào trang giấy máu – Nụ hôn đầu trong ký ức trinh nguyên
PBTD học cao, hiểu rộng, đi nhiều và viết cùng thời với Trần Dạ Từ, Du Tử Lê, Tô Thùy Yên, Hoàng Trúc Ly… Rất tiếc là anh rời quân ngũ sớm, chẳng chịu xuất bản hay lưu giữ lại tác phẩm của mình và thỉnh thoảng ngưng viết. Sau cùng đến cuối năm 72 thì anh đã từ giã hẳn làng báo để phản đối Luật Báo Chí vừa ban hành.
Sau đó, anh chỉ còn tiếp xúc với một số bằng hữu thâm giao như tôi, Anh Việt Thu, Phạm Lê Phan, Tường Linh, Hoàng Trúc Ly, Nguyễn Thu Minh, Nguyễn Thanh Thu, Hoàng Thắng,.. cùng vài giáo sư, công chức vốn là bằng hữu thân thiết cũ để đi câu cá, uống rượu, đàm đạo… Nếu không, chắc chắn chúng ta còn được thưởng ngọan nhiều áng thơ chứa chan lãng mạn, những bài tình sầu truyền cảm, xúc động hơn.
Có lẽ người đọc sẽ thấy rõ rệt tính chất nhân bản, yêu hòa bình và yêu người của người chiến sĩ họ Phan hơn qua những dòng thơ:
Trước thượng đế hai đứa đồng cúi lạy – Xin hoa-thương-yêu nở khắp mọi nhà - Ruộng đất không còn là bãi tha ma – Sắt thép lòai người đem xây tổ ấm - Dưới sương gió mây ngàn bên xóm vắng – Riêng chúng mình tình tự ngắm trăng non - Sáng sáng chiều chiều em sẽ dạy con – Bài hát đầu tiên: ngợi ca Tình-Ái.
[trích Nói Với Người Mang Tên Một Loài Chim Mùa Xụân]
[trích Nói Với Người Mang Tên Một Loài Chim Mùa Xụân]
■ ■
Sau chuyến anh về thăm quê hương đầu tiên vào năm 2005 vừa qua và sau khi gặp lại một số bằng hữu cùng với Tường Linh, tôi, anh Tô Kiều Ngân... tại Saigon, PBTD dường như đã tìm lại được phần nào hứng khởi.
Tuy nhiên việc tôi và Tường Linh muốn cùng anh in chung thơ để kỷ niệm tình thâm giao và cả việc anh Tô Kiều Ngân muốn thực hiện CD thơ cho anh thì anh còn chần chờ, mà chỉ mới cho phổ biến một số bài viết - trên vài tạp chí, nguyêt san quen và trên mấy websites, mà anh còn nhớ được hay do những người ái mộ cũ, thân hữu cũ cung cấp.
Có một điều khá thú vị là nhiều bài họ nhờ tôi gởi, chuyễn trả cho tác giả lại được xuất phát từ 2 cô giáo ở miền Tây. Số là, sau biến động Tết Mậu Thân 68, PBTD được chuyễn về lại Sàigòn. Vì vấn đề an ninh, công vụ, anh không còn dịp quay về các tỉnh lẻ nữa. Thấy “cánh bằng bay bổng tuyệt mù…” nên về sau 2 cô đã dùng những bài thơ của anh để ru ngủ con cái của họ.
Tình bằng hữu giữa tôi và PBTD rất lâu dài và sau mấy thập niên xa cách vẫn không có gì thay đổi, nếu không muốn nói là còn thân thiết hơn. Anh đưa tôi và một số thân hữu khác về căn biệt thự mà các con anh mới cất xong để anh dưỡng hưu ở ngọai ô SG. Với rượu với thơ, đêm đó trên sân thượng tôi và anh đã làm thơ tặng nhau.
Ân tình giữa anh với Hoàng Trúc Ly cũng đậm đà như vậy. Viết đến đây tôi bỗng bồi hồi nhơ tới Hải Phương, Tạ Ký, Phương Triều, Viên Linh... Khi tôi cho biết Ly đã mất, anh thở dài, ngậm ngùi nói với tôi: có lẽ chúng mình nên viết đôi dòng để tưởng niệm người bạn tài hoa bạc mệnh này. Và anh tô họa lại nhân dáng người bạn xưa bằng những lời thơ tràn đầy thương cảm:
Bụi trần phủ áo phong sương – Mà người nay đã hà phương thăng trầm - Rượu nồng tưởng niệm cố nhân – Ngàn chung cay ngọt một lần từ ly - Hỏi người, người đã bỏ đi – Nằm trong đáy mộ có gì nhớ thương - Tóc bồng nẻo vắng cô đơn – Một thân lưu lạc u hồn lạnh mê - Người xa chưa lạc lối về - Sao hiền huynh chẳng chờ nghe đôi lời - Ngủ yên, Hoàng Trúc Ly ơi – Chuyển thân hóa kiếp đời đời cuồng say - Rượu ngon còn một chai này – Hãy chia nhau chút men cay thâm tình - Cõi trần dẩu có điêu linh - Cõi hư vô chắc hồi sinh non Bồng. [Tưởng Niệm Hoàng Trúc Ly]
Bài TNHTL này PBTD viết khi cả hai chúng tôi đang ngồi trong tiệm cà phê trên đường Tự Do gần quán La Pagode cũ, nơi ngày xưa anh thường ngồi nhâm nhi, hàn huyên cùng bạn thân. Lúc ấy tôi cũng đã viết một bài chung tựa để cùng nhớ, cùng thương đến một thi sĩ hào phóng đáng trân trọng của thời văn học hậu chiến này. Sau cơn xúc động về người bạn thơ đã ra đi PBTD lại chạnh lòng xót xa về một người tình, một mối tình đã bị chôn vùi dưới đáy huyệt lạnh. Xin mời bạn đọc thưởng thức qua Bài Thương Ca Lá Thắm:
Đã về chưa hỡi hồn thiêng Lá Thắm – Hay vẫn buồn đau dưới đáy mộ sầu - Đời nghiệt ngã như trường lưu nước cạn – Ta ngẩn ngơ nhìn khói thuốc bay cao...
Lá Thắm là nguỵ danh của một người tình sông nước miền Tây bé bỏng của Dương trong những ngày anh phục vụ tại Sư doàn 7 - Mỹ Tho. Thế nhân ơi! Có còn nỗi sầu nào cay nghiệt hơn? Người tang thương, cảnh tang thương của thi sĩ là:
Ai biết được ra đi là đã mất – Tình yêu đầu và nguyện ước chung đôi - Ai biết được tháng năm dài cách trở – Em còn đâu giờ hai ngã chia rời - Sao không đợi người lãng du trở lại – Đã âm thầm từ biệt cõi nhân sinh - Thuyền bến cũ ta một mình tê tái – Em, em ơi thiên địa cũng vô tình.
Ôi những lời nguyện ước ba sinh giữa Kim Trọng và Thúy Kiều. Ôi những câu chuyện tình sầu não truyền kỳ của trăm năm, ngàn năm. Cổ kim lúc nào cũng là “cổ kim hận sự thiên niên vấn”. PBTD là người lãnh hội được tất cả những đau thương dâu bể và định mệnh khắc nghiệt của phận người hẩm hiu, bi ai đó. Lời thơ của anh làm đau điếng, tê lạnh cả lòng người khi đọc “sao không đợi người lãng du trở lại – đã âm thâm thầm từ biệt cõi nhân sinh - thuyền bến cũ ta một mình tê tái – em, em ơi thiên địa cũng vô tình”
Qua một bài thơ mới đây, họ Phan lại sử dụng ngôn từ triết học kết hơp với tư tưởng thiền học, huyền học để trang trải những vần thơ chân tình, thân tình gởi đến một người bạn học cũ. Vị luật sư này đã nghe lời PBTD bỏ nghề “thầy cãi” để làm thơ và là một thiền khách ở Washington DC:
Cánh vạc nào bay trong triền nắng sớm – Tiếng hót xa xăm như tận cõi trời - Sao u trầm chất ngất khách thiền ơi – Xin nhẹ bước trên lối mòn tỉnh lặng -
Rừng cô tịch có gì đâu tra vấn – Lửa Chân Như có đủ ấm linh hồn - Đất bùn nào còn ghi lại dấu chân – Tâm vô niệm đường xa gần đi mãi - Có phải người đang quay về bến đợi – Gom lá vàng gỗ mục dưới trăng trong - Về đi thôi, đêm lạnh giá mênh mông – Áo nâu mỏng sao che mưa đở gió - Chim thức giấc cất lời ru buồn bã - Ai phong trần qua mấy độ truân chuyên - Thấy gì chưa tự ngã với uyên nguyên – Hay ngần ngại chia xa lòng thung lũng - Từ tiềm thức đã lạc quên long trượng – Đâu đây chừng thấp thoáng ánh vô ưu - Thiền khách này, thiền khách đã về chưa – Xin trả lại cho ta quê, tình cũ.
[Nói Với Thiền Khách]
Liệu thiền giã này có đủ năng lưc vô biên để trao lại cho PBTD quê hương và tình ỵêu đã mất không, hay đó chỉ là tiếng kêu vô vọng đề bộc lộ, bày tỏ nỗi niềm, tâm sự của một kẻ từ lâu ẩn dật với một nếp sống lặng lẻ, khép kín? Mới đây tôi có xin anh làm cho vài bài thơ mới để làm thư họa và dùng vào việc riêng trong lúc anh đang ngao du ở một vùng đất khác. Khi trở về Ohio anh đã gởi về cho tôi 2 bài tuyệt tác mang một sinh khí thơ huyền nhiệm hơn đầy những ý niệm, ý thức siêu hình, đạo học và ẩn dụ huyền học. Xin mời người đọc ngâm nga bài thơ đầu:
Đốt công án vất kinh thư khải ngô – Theo đường trăng, trăng khi tỏ khi lu - Tìm người hiền nơi thâm cốc âm u – Thõng tay vào rừng giả làm ẩn sĩ -
Dòng sinh mệnh chừng nhuộm màu chướng khí – Bến nhân gian ai quán niệm vô thường - Hành trình xa ngựa đà lỏng dây cương – Trên vách núi chân dung in mờ tỏ -
Ném công án chôn kinh thư bất ngộ - Nương sông ngòi biển cả tới an nhiên - Nửa u hoà, nửa chợt nhớ chợt quên – Bổng tan tác cùng tiên thiên tự ngã -
Tay huyễn hoặc đề lời thơ trên lá – Hồn xanh xao mờ mịt chốn phiêu bồng- Người đâu rồi sao tịch mịch hư không – Hương dạ thảo đang chớm mùa khai mở -
Hủy công án buông kinh thư giác ngộ - Vào chợ đời áo mỏng phất phơ bay - Bụi khói mê man chênh chếch nắng gầy – Lời phố thị chập chờn như ảo giác -
Ta là ai sao tâm linh ngơ ngác – Người là ai mà sắc diện mơ hồ - Rượu độc ẩm hề, chân lạc lòai đưa – Mây biến dịch mưa chắt chiu giọt nhỏ.
[Liên Khúc Vô Thường]
và bài tiếp theo:
Kìa ai bên suối chôn ảo tượng – Mắt dã hoang vu bụi lốc huyễn hờ - Vũ trụ chết, tầng âm thanh lắng đọng – Tay ơ hờ vuốt gió hát vu vơ -Tâm niệm lặng lững lờ sương ốc đảo – Gánh càn khôn u ẩn tiếng mưa khơi - Tóc khô kiệt kết tinh mùi thủy thảo – Thoáng mờ xa từng đợt sóng rã rời - Qua cổng nắng sõai cánh mềm hải điểu – Cát lao lung phủ ấp đá dung tình - Ai thảng thốt ướp thiền hoa mỹ diệu – Xua tiền thân buông tự ngã u minh.
Mây xám tạc hình ẩn khách – Xiêm y lọan lửa chân như - Nguyệt tàn cõi giam sấm động – Cung thương lạnh phím ngù ngờ -
Rượu tàn canh ngập ngừng chân du mục – Réo gọi hồn phiêu lãng phách trầm luân - Tâm huyền niệm ý lạc loài vô thức – Em, em về chưa sao sương ảnh mịt mùng - Sưởi hâm chi ngọn tình hương phấn cũ – Ta về đâu chiều đã mỏi cánh bay - Lỡ tha hóa như rừng khô trốc lá – Loãng âm hao, lả mộng gối vân đài - Thôi nhé em, giếng hồng hoang cô tịch – Trót cạn nguồn lạch kín dấu chim di - Đèo hun hút bạt ngàn đêm tận tuyệt – Rải sa mù khuất bóng nẻo từ ly.
[Bài Tâm Ca Vô Niệm]
[Bài Tâm Ca Vô Niệm]
Hy vọng 2 bài thơ mới đề cập trên sẽ là những bài tiêu biểu đánh dấu sự trở lại văn đàn của PBTD sau hơn ba mươi mấy năm vắng bóng [ngoài các bài nhận định văn học của anh vừa được phổ biến trên nguyệt san Nguồn và Talawas]. Nhưng, như Du Tử Lê - người bạn cũ trước 75 của anh đã viết: chẳng biết liệu vườn hoa VHNT hải ngoại có đủ hấp lực để giữ chân cánh bướm, cánh chuồn chuồn, mà lúc nào cũng lấy cảnh núi non sông hồ, hạc nội mây ngàn, ngao du trên những vùng đất mới, xa lạ làm niềm vui, hay không?
Tôi cũng còn nhớ kỷ vào năm 72 sau khi đọc truyện dài Vùng Lá Thắm Sương Mù của Dương, tôi và Hoàng Trúc Ly đã viết tặng anh mỗi người 4 câu. Dưới đây là bài của thi sĩ họ Hoàng:
”Ai bảo trời xanh đọa má hồng – Để cho người ngọc lỡ sang sông - Yêu thương đã hết duyên tình cạn – Lá Thắm phai rồi sao vấn vương”
Và 4 câu tứ tuyệt của tôi:
”Còn chút rượu tàn tận đáy ly – Uống đi cho cạn mối tình si - Trăm năm núi lở sông bồi đó – Có chắc gì ai trọn ước thề”.
Bây giờ nhân đọc lại những vần thơ lục bát của anh Bùi Giáng:
”Tuổi thơ em có buồn nhiều – Hãy xin cứ để bóng chiều bay qua - Biển dâu chợt tỉnh sơn hà – Còn sơ nguyên mộng bên tà áo bay”
Tôi cũng muốn tặng thêm thi sĩ họ Phan đôi vần thơ tương ứng trước khi kết thúc bài viết này:
”Em còn hái trái trên cây – Vết son mùa để dấu hài đầu tiên...”
Ai hái cho ta những mộng đầu. Những lần tao ngộ, những biển dâu…
Chắc hẳn giờ đây PBTD đang một mình rong chơi đâu đó trên những vùng đất mới hay đang trầm tư lắng nghe các chuyển động của hữu thể hòa nhập với thời gian trôi chảy vô lường.
Sa Giang TTK
