Tháng hai ở
California có những cơn mưa. Mưa. Mang theo hơi lạnh và
mang theo cả những nỗi buồn man mác. Buồn, cũng như nước
giọt bất chợt từ trời cao, có khi chỉ là những nỗi
sầu lan man không duyên cớ.
Đêm mưa, nằm
nghe nước giọt bên ngoài, trong nệm êm chăn ấm và da
thịt của người thân yêu, dường như có nỗi niềm nào
lẩn khuất từ tiếng gió, từ tiếng mưa. Cái giây phút
hiện sống sao nó cũng mơ hồ, y như những ngày nào đã
qua, hệt như thuở nào đã hết. Tôi mơ màng trong cái cảm
giác không biết mình ở nơi đâu, sống chỗ nào. Những
ngày tháng cũ trôi qua, từ thuở ấu thơ tắm truồng ở
một xóm lao động Sài Gòn đến những cơn mưa trưa bất
chợt, đứng trú mưa ở một hàng hiên và nghe lòng xôn
xao khi thoảng nghe mùi tóc của một người nữ bên cạnh.
Hay những cơn mưa của Pleiku, của xôn xao mật ngọt tình
đầu, của những đêm mưa mù mịt đất trời trở về
phi trường trong nỗi buồn của một người tưởng như
bị biếm vào đất trích…
Những câu thơ
trở lại với tôi trong canh khuya. Nguyễn Bính. Một thân
lận đận nơi trời xa / nằm nghe mưa rơi trên mái nhà /
gió bấc vào thu đầy tiếng lá / đời tan mộng đẹp
tiếc xuân qua... Tôi ở phương xa nhưng đâu có lận đận?
Sao vẫn tiếc hoài khi sống lại những cơn mơ.
Buổi sáng nay
trên xa lộ. Trời mưa. Đáng lẽ giờ này lười lĩnh
trong chăn ấm với giấc ngủ nướng mà phải lặn lội
đường xa trong cái hiu hắt của đất trời. Những rặng
núi xám phía hướng trước mặt vẫn là nền đen thẳm
trong màn mưa mù mịt. Chạy vào lane trong, với tốc độ
chậm, vặn nhạc hòa tấu nhẹ nhẹ, tôi miên man trong
từng ý nghĩ. Dường như có tiếng gọi nào, của mơ mộng
thanh xuân, của thuở nào hăm hở với giấc mộng cho đời,
cho người. Mỗi một lúc trong thăng trầm của cuộc đời,
mỗi nỗi niềm riêng. Khi rời giảng đường vào lính,
giấc mộng chẳng to tát vá trời lấp biển, nhưng cũng
là những cảm nhận khá ngây thơ về đường binh nghiệp.
Khi vượt biên,
tưởng như mang theo thông điệp của những người còn
kẹt lại ở quê nhà, cao giọng cất lên tiếng nói của
người yêu tự do dân chủ. Và khi sang định cư ở xứ
người, hăm hở bước vào con đường lập nghiệp mới
cho bản thân, vừa học vừa làm để tròn trách nhiệm
với bản thân và còn mong góp vào những công việc chung
của một cộng đồng lập nghiệp ở xứ người vì tìm
kiếm những ý nghĩa cho cuộc sống đời xa xứ. Những
ước vọng ấy, thôi thúc, có khi thành một ám ảnh và
là ray rứt trong cái nhịp sống thúc đẩy đến chóng mặt
của xã hội hiện tại.
Hình như tôi có
một bài thơ nói về cảm giác ấy. Mưa buổi sáng trên
xa lộ phía nam. Bài thơ có những đoạn như:
“những buổi
sáng mưa dài trước mặt
nước ào ạt tung tóe khoảng
trời
đèn thắp lên thiên thu đừng
tắt
gọi ai người khản tiếng tàn
hơi
đường trải ra chuyến xe mỗi
nặng
đi về phương bắc hay phương
nam
sao tiếng sóng đằng sau còn
vẳng
hay là đời nhịp của chia tan
mưa vỗ vỗ nhạt nhòa khung kính
ru ta ru ta mưa thầm thầm
ngọn núi thẳm trước sau vô
định
cánh chim bay vào chốn biệt tăm
một tiếng đồng hồ trên xa lộ
nghĩ mãi về đời mãi về mình
với lúc thực hư dường chẳng
rõ
thấy mình heo hút giữa lặng
thinh
tự giải thích với ngàn câu
hỏi
ta hôm nay ta sống làm gì
ngày tiếp ngày không chờ không
đợi
chuyến xe sang tiếp nối về đi…
tóc dần phai mộng dần phia nhạt
vui như lá cỏ đọng sương mai
mà buồn như hàng hà hạt cát
ta làm gì làm gì hôm nay...”
Có người đọc thơ cho rằng
đây là một khuynh hướng thơ “hội nhập bình thản”.
Một kết luận chắc nịch cho bài thơ : vừa lòng với
hiện tại, với công việc làm và yên phận. Thực ra cái
từ ngữ hội nhập bình thản tự nó đã có những định
nghĩa mơ hồ và người đọc thơ đã hiểu một cách nào
khác để có những kết luận đầy tính suy diễn. Mà suy
diễn thì ít khi có tính chính xác! Bài thơ trên không có
chữ nào để nói lên tâm trạng vừa lòng với hiện tại
và cũng chẳng có ngôn ngữ nào để chỉ rằng vừa lòng
với công việc làm đang có cũng như yên phận với những
sự đều đều nhàm chán của cuộc sống.
Trong bài thơ, là cảm giác của
một người vừa phải sống đời của một người bình
thường đánh vật với cơm áo lại vừa bị ray rứt của
những nỗi niềm của một người muốn dấn thân nhưng
chưa có dịp thì tuổi già sắp đến. Những ngôn ngữ
như “khản tiếng tàn hơi”, như “tiếng sóng đằng
sau còn vẳng”, hay hình ảnh như ”ngọn núi thẳm trước
sau vô định? Cánh chim bay vào cõi biệt tăm”, đều muốn
nói lên cái tâm tư của một người tị nạn xứ người
nhưng vẫn thầm canh cánh những nỗi niềm ấp ủ từ lúc
thanh xuân…
Giải thích một bài thơ, nhiều
khi giống như một công việc giết chết thơ. Đâu có ai
mang cảm xúc ra để kể lể, mang tâm sự ra để đối
chiếu với thơ. Nhưng, nhiều khi viết với cái tâm cảm
của mình mà bị cảm nhận bởi những ý nghĩ sai lạc
đến một trăm tám chục độ thì cũng là điều đáng
buồn cho người làm thơ…
Thực ra, mỗi người có một
lối cảm nhận thơ riêng. Nhất là không thể dùng sự
suy diễn từ những yếu tố khác ngoài văn bản để kết
luận về một điều này điều nọ. Đọc thơ và hiểu
được thơ, thực cũng hiếm có mấy ai...
Những cơn mưa
tháng hai. Những cơn mưa của người vừa qua tuổi sáu
mươi sống song hàng giữa thực tế và mơ mộng. Nhưng
cũng may, vẫn còn mơ mộng, vẫn còn văn chương để nghĩ
về và viết đến. Nếu không, ôi thôi, đời sống sẽ
đơn điệu biết bao. Cái tâm trạng ở Tần nhớ Tấn ấy,
hễ là người tị nạn thì ai mà chẳng có. Mỗi khi nghĩ
đến lại có điều gì vướng bận trong lòng. Có mấy ai
vừa lòng với công việc ở đây, dù là người khoác lác
cỡ nào. Lao động, dù cổ xanh hay cổ trắng cũng là đem
mồ hôi hay tâm sức để đổi lấy miếng ăn. Ngay cả
những người bản xứ da trắng, và ở những cấp vị
cao, khi kinh tế trồi sụt, cũng còn thấy được đi làm
và có công việc là hạnh phúc. Huống chi, người tị
nạn, đòi “hội nhập bình thản” thì có lẽ chỉ là
chuyện phong thần…
Mưa tháng hai
hình như có hạt nào rơi từ quá khứ. Mới gần đây
thôi, những tháng ngày lạ lẫm, những bước đến chập
chùng cảm giác. Mưa trên buổi chiều nào gần gũi nhưng
lại xa vắng. Mưa trong trí nhớ của tôi
”Mưa đã rơi
đã rơi ở thành phố chúng ta
trên góc phố Los Angeles
bảng xe bus lặng thinh
chuyến xe không hành khách trở
về
tôi lạnh run đứng ngó.
Mưa ngủ quên giây phút nào
Hạt mưa quá khứ.
Vỡ vụn trên mặt nhựa nâu
Cho anh hơi thở muộn
Mưa đã rơi đã rơi ở thành
phố chúng ta
Trên đời sống hôm nay kẻ lạ
Góc phố biển một mình
Con hải âu nhìn trời xanh chết
rũ
Từng chiếc lá lạnh buốt
Rơi trong ngày đầu năm vừa qua
Đâu tóc bạc tuổi già
Tuổi thơ ơi tuổi thơ chúng ta
Là âm bản cơn mưa mù mịt
Mưa đã rơi đã rơi ở thành
phố chúng ta
Con phố Bolsa mỗi sáng mỗi
chiều
Như Sài Gòn nỗi niềm
Gánh trên vai trí nhớ
Giọt nhạc nào rơi rơi
Như bóng chiều tàn phai nắng
rụng
Anh nói nhỏ với thinh không
Vừa chết lặng màu hồng
Khi một trời chập chùng gió
tím.
Mưa đã rơi đã rơi từ hư
không.”
Làm thơ, có phải
là chiêu niệm quá khứ và hướng vọng tương lai. Mưa.
Giọt ẩm hơi nước đọng lại trong đời sống trong da
thịt những sợi cảm xúc nào của riêng một người hay
của chung những hệ lụy cuộc đới. Những giọt mưa
tháng hai rơi hoài trong tâm thức một người luôn không
bằng lòng với tháng ngaỳ hiện tại hôm nay…
Nguyễn Mạnh Trinh
