Bạn tôi, Việt kiều Mỹ mới về
thăm quê sau hơn 30 năm ở xứ người. Hồi còn ở Việt
Nam đi học chung tôi và nó thân nhau nhất, chẳng là tôi
và nó đều có máu văn nghệ thích làm thơ thẩn, thường
gởi bài đăng báo ở Sài gòn. Mỗi lần có bài đăng
thích lắm, mua báo về cắt dán vào một cuốn sổ lâu
lâu lật ra xem. Lên đại học tôi thi vào sư phạm còn nó
học luật. Sau giải phóng nó và gia đình theo ghe đánh cá
của người cô vượt biên ra nước ngoài rồi định cư
ở Mỹ. Mất liên lạc nhiều năm, tôi cũng đổi chổ ở
mấy lần, vậy mà tháng vừa rồi không biết nó lần ra
số điện thoại của tôi từ đâu điện cho tôi hay tháng
sau sẽ về Việt Nam. Gặp nhau mừng đến phát khóc.
Những ngày ở Cần Thơ đi lòng vòng
thăm viếng những người bạn cũ, thầy cô, tổ chức vài
buổi tiệc tùng chiêu đải bạn bè thân bằng quyến
thuộc, chẳng có gì vui chơi bạn lại đâm ra buồn định
làm một chuyến du lịch ra bắc theo tuor của các công ty
du lịch tổ chức thường xuyên mỗi tháng một vài lần,
tôi nói với bạn mùa nầy là mùa dâu Hạ Châu vào vụ,
thôi thì vào Phong Điền trước ghé làng du lịch sinh thái
Mỹ Khánh vui chơi một chút, sau thăm chợ nổi rồi tham
quan vườn trái cây Phong Điền luôn thể. Bạn có vẻ
thích thú lắm.Tôi hỏi bạn thích đi đường sông hay
đường bộ. Đường sông thì ra bến Ninh Kiều có tàu
của công ty du lịch đưa đi, vì là tàu nhỏ phải bao
trọn gói mới được, lộ trình của tàu du lịch sẽ
theo nhánh sông Cần Thơ qua chợ nổi Cái Răng, tới làng
du lịch sinh thái Mỹ Khánh rồi đến chợ nổi Phong Điền,
vườn trái cây, tàu sẽ chờ, hẹn giờ ra tàu sẽ đón
về, còn đường bộ thì chỉ cần một chiếc honda là a
lê hấp “ngựa phi đường xa” ngay. Bạn thích đi đường
bộ hơn vì cho rằng tự do hơn, muốn dừng chân lúc nào
cũng được lại chủ động về thời gian ra về, tôi
cũng đồng ý với quan điểm của bạn, thế là cả hai
đèo nhau trên chiếc honda chạy theo đường quốc lộ 1,
tới gần dốc cầu Cái Răng tẻ xuống đường hương lộ
chạy cặp theo sông Cần Thơ về Phong Điền.
Hơn chục năm nay, khi phong trào du lịch
khắp nơi phát triển thu hút khách khắp nơi đến tham
quan địa phương, làng du lịch sinh thái Mỹ Khánh Cần
Thơ cũng hình thành. Nơi đây cung cấp cho khách du lịch
những món ăn đặc sản của vùng sông nước Nam bộ,
những cuộc thăm thú vườn trái cây mùa nào thức ấy,
thưởng thức vọng cổ đờn ca tài tử, ăn uống cắm
trại dã ngoại… Tuy có phát triển nhưng không chưa thật
sự thu hút sự trở lại của du khách nhất là du khách
nước ngoại. Tôi và bạn đi loanh quanh đôi chút, ngồi
kêu hai ly cà phê, ngắm du khách ra vào tham quan một hồi
rồi lại lên xe chạy vào Phong Điền.
Huyện Phong Điền từ lâu nổi tiếng
với khu chợ nổi, không biết nó hình thành từ bao giờ,
muốn bán thức gì người ta cứ treo sản phẩm đó lên
một cây tre cao gọi là cây bẹo(có lẽ xuất phát từ
chữ bẹo hình bẹo dạng đó chăng?) mà chẳng cần rao
mời gì cả, khách chỉ cần nhìn vào những vật treo trên
cây bẹo là biết ghe xuồng đó bán thức gì. Hàng hóa
không chỉ là sản vật địa phương mà nó có nguồn gốc
tứ xứ từ mật ong, ba khía, chiếu ở Cà Mau Năm Căn,
rùa rắn ở Ngã Bảy Phụng Hiệp, đường thốt lốt, mắm
lóc ở Châu Đốc, thậm chí bồn chậu, đồ gốm, trái
cây miệt Lái Thiêu, Bình Dương cũng về đây góp mặt
trong đó có một loại trái cây mà sau nầy trở nên nổi
tiếng cắm rể ở xứ nầy đó là dâu Hạ Châu. Ngày xưa
khi còn đi học những ngày cuối tuần chúng tôi thường
đèo nhau trên chiếc xe đạp,hai đứa một chiếc, vào đây
chơi vì có nhà người bạn gái học cùng lớp.Thuở ấy
lên cấp 3 học sinh trường huyện phải lên thành phố
học nên lớp chúng tôi gần như có mặt đầy đủ học
sinh các huyện từ Thốt Nốt, Ô Môn, Phụng Hiệp, Phong
Điền…Trong chợ ở khu vực bán trái cây vào đúng vụ
dâu Hạ Châu đang thu hoạch trái nên chúng tôi dễ dàng
nhìn thấy sạp hàng nào cũng treo những chùm dâu lúng
liếng trắng ngà mọng nước hay bày trên những sạp nia
chồng chất trông rất hấp dẫn. Thấy chúng tôi sáp lại
gần quầy hàng cô chủ sạp còn trẻ xem cũng rất có
duyên vội chào hỏi và lấy một chùm dâu cho chúng tôi
nếm thử.Trái dâu Hạ Châu to như trứng gà tre, khi chín
trái dâu có màu xanh lợt hoặc ngả sang màu trắng ngà
vàng tươi, vỏ mỏng hơn loại dâu da bình thường, chùm
trái hơi thưa nhưng múi dâu ăn vào có vị ngọt thanh hơi
chua nhẹ dễ kích thích vị giác của người thưởng
thức.
Tôi cũng thường ăn nên không lấy gì làm ngạc
nhiên, chỉ có thằng bạn tôi xa quê hương mấy chục năm
nên khi đưa chùm dâu cho nó ăn thử, nó hơi nhăn mặt
ngần ngại, tôi nghĩ chắc nó nhớ loại dâu da trái xanh,
vỏ dầy cui ăn chua lè ngày xưa thường bán ở cổng
trường lúc còn đi học ấy mà.Tôi bảo nó: ăn
thử đi xem sao. Bạn lấy một trái, lột vỏ đưa múi dâu
vào miệng cắn nhẹ, vị ngọt thanh, có mùi thơm, hơi
chua nhẹ làm bạn cảm thấy dễ chịu, thích thú. Bạn
nhìn tôi mỉm cười, gật nhẹ đầu tỏ ý bảo được
đấy. Tôi nhờ cô chủ hàng cân cho hai ký. Trả tiền
xong tôi hỏi cô xem có vườn dâu nào có thể đến tham
quan được không, Cô chủ hàng nhìn chúng tôi tươi nét
mặt:
- Hai anh muốn thăm vườn dâu à? Vậy đến
vườn nhà em đi. Em cũng định về nhà lấy hàng đem ra
bán, hai anh theo em đi, ba mẹ em hiếu khách lắm, nhiều
khách đến tham quan vườn dâu nhà em lắm, đừng ngại.
Thấy sự nhiệt tình của cô gái, hai
chúng tôi gật đầu đồng ý.Cô gái kêu người em trai
đến trông hàng, cầm nón lá đi xuống bến sông, tôi và
bạn đi theo. Cô gái chèo xem ra rất thành thục, vừa chèo
cô vừa nói:
- Vườn nhà em không xa lắm đâu, vào con
rạch chổ cây cầu Phong Điền khoảng hai cây số là tới
hà.
Trên đường về nhà, biết chúng tôi là
người ở xa tới, cô gái vui vẻ bắt chuyện nói về
giống dâu Hạ Châu. Nghe kể lại người có công gầy
dựng giống dâu nầy ở Phong Điền là cha ông Lê Quang
Bảy.Thuở ấy khoảng năm 1960-1962 gì đó, cha ông Bảy
trong một lần đi chợ nổi gặp một ghe thương hồ chở
loại dâu ở tận miệt Lái Thiêu, Bình Dương xuống
bán.Thấy lạ cha ông nếm thử thấy ngon khác hẳn với
giống dâu chua địa phương nên mua về để gây giống.
Sau nhiều lần trồng, tuyền lựa, cha ông đã chọn được
một cây đầu dòng cho trái thơm ngon, năng suất cao, rồi
nhân giống phát triển cho đến ngày nay. Vườn dâu nhà
cô cũng lấy từ giống của cây đầu dòng đó.
Anh bạn tôi hơi thắc mắc:
- Sao gọi là dâu Hạ Châu? giống như cây
du nhập từ Trung Quốc quá vậy?
Cô gái cười trả lời:
- Không phải giống của Trung Quốc đâu.
Em nghe ba em nói trước kia loại dâu nầy có tên là dâu
miền dưới, nhưng từ khi loại dâu nầy được thị
trường chấp nhận và ưa chuộng, để quảng bá cho sản
phẩm có một thương hiệu trên thị trường, khoảng năm
2000, các nhà khoa học ở Viện cây ăn quả miền Nam về
đây được ăn trái dâu nầy thấy ngon đề nghị đặt
cho nó cái tên để phân biệt với giống dâu khác, nên
gia đình ông Bảy lấy cái tên Hạ Châu đặt cho nó. Tên
nầy có ý nghĩa là giống dâu được trồng ở miền hạ
châu thổ sông Cửu Long đó.
Bạn tôi à ra vẻ hiểu. Mãi nói chuyện
đến nhà hồi nào không hay.Cô gái tấp ghe vào bến, cầm
mái chèo và cột dây ghe vào cái cọc cho nó đừng trôi,
mời chúng tôi lên bờ, vừa đi vừa nói lớn:
- Ba mẹ ơi, có khách đến tham quan vườn
nhà mình nè.
Đón tiếp chúng tôi là một lão nông dáng
vẻ nhanh nhẹn, hoạt bát. Ông mời chúng tôi vào nhà uống
nước, nhưng thấy ý chúng tôi háo hức muốn tham quan
vườn dâu luôn nên ông vui vẻ dẫn chúng tôi ra vườn
luôn. Dâu đang mùa cho trái chín rộ, cả một vườn dâu
là một màu vàng rực, mát mắt trông rất dễ chịu.Từng
chùm dâu trổ từ gốc tới ngọn, ở cả những nhánh
cành, chổ nào cũng là dâu. Dâu được trồng trên những
bờ liếp theo hàng, thẳng tắp.
Vừa dẫn chúng tôi đi
tham quan vườn dâu, chú Sáu Hậu-ba của cô gái- vừa giải
thích cho chúng tôi nghe một số đặc tính của giống
dâu Hạ Châu:
- Các chú biết không giống dâu nầy là
loại cây đơn tính, cây đực và cây cái riêng biệt, nên
lúc trước cứ trồng mười cây cái phải trồng xen một
cây đực thì tỉ lệ đậu trái mới cao, nhà vườn phải
mất một số diện tích, tốn công chăm sóc cây đực mà
chẳng thu nhập được gì.
Ngày nay nhờ kinh nghiệm tụi
tôi có thể ghép cành của cây dâu đực lên trên một
nhánh của cây dâu cái mà vẫn cho năng suất cao, không
phải tốn đất để trồng cây dâu đực, giảm chi phí
và công sức chăm sóc nhiều lắm.
- Thế lúc nào nó cho trái hả chú?
- Dâu Hạ Châu có thể cho trái ba vụ một
năm: vụ nghịch mùa chín vào tháng 5 âl, vụ mùa chín vào
tháng 8 âl, vụ muộn chín vào tháng 11 âm. Các chú vào
chơi đúng vào vụ mùa của nó đấy. Dâu Hạ Châu trồng
chừng 5 năm thì cho trái. Đặc biệt là càng lâu năm, cây
càng cao lớn, cho càng nhiều trái, mùi vị càng thêm thơm
ngọt, đậm đà, nên tụi tôi thường gọi cây dâu Hạ
Châu là loại cây không biết già.
Nói đến đây chú Sáu Hậu cười với vẻ
thích thú, ngừng một lát chú nói tiếp:
- Dâu Hạ Châu có mùi vị đặc trưng
riêng của nó: ngọt thanh, chua nhẹ và có mùi thơm dịu.
Quả dâu khi chín thường có màu vàng nhạt hay trắng ngà,
vỏ mỏng không dầy như giống dâu da cũ. Buồng trái dài,
hơi thưa quả to sáng trắng đẹp. Nếu trúng mùa một
chùm trái sai có thể nặng cả ký, còn thường thường
khoảng 3 hay 400 gam thôi.
Chúng tôi trở vô nhà cũng vừa đúng lúc
cô con gái chú Sáu Hậu sắp xếp xong mấy giỏ dâu Hạ
Châu xuống ghe. Chúng tôi xin phép theo ghe của cô gái về
luôn cho tiện đường. Chú Sáu Hậu thân tình mời chúng
tôi ở lại dùng cơm rồi cho người đưa về sau. Cô gái
cũng đề nghị chúng tôi ở lại cho cha cô vui, nhưng
chúng tôi cảm thấy bất tiện đành kiếm lời từ chối
ra về.
Ngồi trên ghe cô gái chèo ra chợ, tiếng
mái chèo khua nhẹ trong dòng nước hòa lẫn trong không khí
phảng phất mùi dâu chín thơm nhẹ làm tôi và anh bạn
bỗng nhìn nhau. Cả hai chúng tôi đều chợt nhớ đến
người bạn gái học chung cấp 3 năm xưa quê ở Phong
Điền, không biết còn ở đây hay lưu lạc phương nào.
Mùa
dâu Hạ Châu 2013
NGUYỄN
AN BÌNH
