 |
| @ Hà Cẩm Tâm |
Vào mùa
đông 1978 tôi có làm một cuộc triển lãm cá nhân tranh
sơn dầu tại trường đại học Washington
state.
Tôi thường làm triển lãm riêng một mình - vì thói quen
từ trong máu trong xương-, lâu thật lâu mới triển lãm
chung nhóm. Làm ra tranh là làm lao động tinh thần và chân
tay. Người mẹ bụng mang dạ chửa 9 tháng 10 ngày- có khi
sớm hay muộn hơn hai ba tuần hoặc một vài tháng- mới
sinh được đứa con đẹp ngoan, lại cũng có khi không đẹp
không ngoan. Người họa sĩ đầu chửa, óc mang đứa con
tinh thần nhiều khi cả mấy năm hay mấy chục năm mà
chẳng bao giờ nở nhụy khai hoa, vẫn mịt mờ bóng
chim tăm cá. Lại có nhiều khi anh ta hay chị ta mới
thai nghén trong một vài ngày an ổn bình thường mây
trắng trời xanh thì hạ sinh được đứa con vừa xấu
lại vừa vô duyên hoặc trong tâm trạng khủng hoảng bất
thường của một vài đêm nổi cơn điên loạn thì
chàng ta nàng ta lại đẻ ra đứa con uy nghi lẫy
lừng nam phương hoàng tử. Cũng có khi sinh đôi
sinh ba, không đứa nào giống đứa nào nhưng tất cả đều
là những giấc mơ kỳ ảo hiển lộ rong chơi trên khung
bố huy hoàng. Tông và gam. Màu và sắc và sự
lặng thinh, hơn biết bao lần cái lưỡi và bao nhiêu
cuộc họp hành.
Kỳ
triển lãm tại trường đại học Washington
state
nầy vui hơn lần triển lãm năm 1997 ở Pennsylvania-miền
đông nước Mỹ- chỉ toàn màu trắng. Lần nầy có
da đỏ da đen da vàng da trắng trong phòng tranh ngày khai
mạc và suốt những ngày liên tiếp tuy bên ngoài tuyết
bay bay trắng xóa khắp không gian. Cái "show" triển
lãm tranh tôi đã diễn xuất quá nhiều lần ở Saigon
và tứ
xứ giang hồ nên quá quen thuộc, chẳng có điều chi mới
lạ, cứ lửng lơ cá vàng, bềnh bồng sóng nước cùng
khách yêu tranh. Thật ra tâm thức tôi chẳng có
một cảm giác gì cả. Đặc biệt có một việc mà tôi
ghi nhớ mãi là có một đôi vợ chồng Vietnam ta
ngắm thật kỹ những bức tranh khổ nhỏ phong cảnh nhà
quê nam bộ. Chờ cho khách ra về gần hết hai người đến
gặp tôi, người chồng nhìn người vợ như ra dấu bảo
vợ nói với tôi một điều gì đó. Chị vợ dáng vẻ
thật thà e ngại. Tôi nói anh chị cần điều chi cứ nói,
chúng ta là đồng hương mà. - Thưa họa sĩ vợ chồng em
rất là thích bức tranh phong cảnh nhà quê treo đằng góc
kia nhưng không có tiền, chúng em trả bằng food stamp
(phiếu mua thực phẩm) được không, xin họa sĩ... Tôi
nói liền nếu anh chị thích cứ lấy về treo, tôi xin
tặng anh chị đó. Sau một hồi lâu - chắc hiểu
được lòng tôi-hai vợ chồng mới chịu nhận bức tranh
tôi tặng và hứa sẽ trả tiền khi tìm được việc
làm. Cả ba đều xúc động. Suốt mấy năm sau vợ
chồng thường liên lạc bằng thư và điện thoại với
tôi.
 |
| @ Hà Cẩm Tâm |
Chợt
nhớ Saigon trước 1975 tôi chỉ có trên dưới 10
người thích tranh tôi, mỗi lần có cuộc triển lãm, họ
xin phép đến studio tôi xem tranh trước ngày khai mạc để
chọn mua những bức tranh họ vừa ý. Những bức tranh
nầy vẫn đem bày trong phòng tranh ngày khai mac cho
đến ngày bế mạc nhưng gắn danh thiếp họ trên những
bức tranh họ đã chọn. Hầu hết những người thích
tranh tôi đều là người Pháp, Ý, Thụy sĩ, Thụy điển,
Đức, Hòa lan, Anh, Mỹ... và VietNam. Tôi sống dư
dật thảnh thơi, vừa vẽ vừa chơi, chơi nhiều hơn
vẽ cho đến 1975. Trong các người có trình độ
cao biết quý thương và thưởng thức thì cũng có
một đôi người làm cho mình không được vui. Ông Tổng
Giám Đốc của một công ty bán máy cày ở đường Trần
hưng Đạo Saigon mua
bức tranh hai con thuyền nghỉ ngơi trên biển và trân
trọng mời tôi giúp ý kiến nên treo chỗ nào nơi văn
phòng ông ta. Tôi đến -sau ngày bế mạc phòng tranh-, treo
xong bà vợ ngắm nghía hỏi tôi sao có hai chiếc thuyền
vậy họa sĩ . Tôi trợn mắt hỏi bà muốn mấy chiếc
và lại gở bức tranh xuống định mang về. Ông chồng
xin lỗi và mời bà đi chỗ khác chơi. Có lẽ bà
ta thấy ông chồng mình thật là ngu sao mua bức tranh
mắc quá, năm ngàn đồng mà chỉ có hai chiếc thuyền nhỏ
xíu. Bà muốn thêm nhiều chiếc cho đáng đồng tiền.
Lại có
hai vợ chồng chủ một tiệm vàng đồ sộ Chợ lớn mới
mua bức tranh trừu tượng lớn, mời tôi đến trong ngày
khánh thành cái biệt thự vĩ đại ở đường Ngô
thời Nhiệm mới thấy là bức tranh bị treo ngược. Trừu
và tượng mà, có chi mà thắc mắc. Đời
mà.
Bổng
nhiên nhớ mấy lần triển lãm ở các thành phố khác
nhau của California, rất nhiều vị trí thức, học giả,
bác sĩ, kỷ sư, triệu phú đến xem tranh nức nở ngợi
khen bằng tất cả những lời đẹp đẽ nhất của
ngôn ngữ loài người. Cái "show" nầy tôi cũng đã
xem quá nhiều lần nên không xém bị over hit như bao nhiêu
lần trước. "Năm nay tôi đã lớn, tôi không chơi
đùa lêu lỏng như mấy năm còn bé, tôi biết đọc,
biết viết, biết tính, biết toán và biết nhiều môn
khác nữa"...(1).
 |
| @ Hà Cẩm Tâm |
Có vài
bác sĩ ở San Jose trong văn phòng có những bức tranh ngựa
của tôi. Những người nầy yêu tranh nhưng
không bao giờ mua tranh; tôi cũng không cần biết họ đã
dùng mánh mung nào để được tranh mà khỏi mua. Chuyện
nhỏ và không đẹp nên chẳng để vô tai làm chi. Vào
cuối năm 1985 máu khùng sôi dậy, tôi làm một show bày
tranh và vẽ tranh theo kiểu mì ăn liền, fast food to go tại
quán ca nhạc Văn của nhạc sĩ Trần quảng Nam, thành phố
San Jose, trong ngày khai mạc và báo cho báo chí biết biết
tin là tranh của Hà cẩm Tâm sẽ tặng không, biếu
không. Bạn hữu, nhà văn, nhà vẽ, các ông bác bác
sĩ, luật sư, kỷ sư, nhà sư, thiện trí thức đông vui
rần rộ, có lẽ vừa xem tranh vừa xem người họa sĩ
khật khùng vẽ tranh theo kiểu fast food to go cho vui trong
buổi chiều thứ bảy rảnh rang. MC nhà văn Phan tùng
Mai nói vài lời chào mừng khách quý. Tôi vẽ
liền một con ngựa điên phi nước đại và giơ
cao cho mọi người xem. Tiếng cười tiếng la
tiếng vổ tay vang dội. Tôi nói tên bức tranh nầy là
TA. Tức khắc những bức Đôi ta, Ba ta, Bốn ta,
Ngũ ta, Lục mạch thần kiếm, Thất hiền, Bát tiên, Cửu
huyền mới ra lò còn nóng hổi ướt màu sơn thơm
mùi dầu. Cái ông đầu tiên hồn nhiên như người
Hànội đến lấy tranh cho không biếu không là cái
ông bác sĩ yêu tranh nhưng không bao giờ mua tranh. Ông
kính cẩn cảm tạ họa sĩ. Tôi cười à thì ra
là ông! Ông Bà thứ nhì là hai người ăn mặc
thật sang, kim cương chớp chớp, bốn mùa thượng thừa
thời trang, tám tiết oai phong lẫm liệt, lần triển lãm
nào của tôi nhị vị cũng đến thưởng ngoạn với những
lời khen nức nở nồng nàn. Tranh của họa sĩ đẹp tuyệt
vời, đẹp lộng lẫy,vợ chồng chúng tôi rất muốn
thỉnh một bức nhưng vì nhà chúng tôi không còn chỗ nào
sang quý và xứng đáng nhất cho họa phẩm siêu phàm của
họa sĩ... Lần triển lãm tranh cho không biếu không nầy
Ông một bức, Bà một bức hoan hỷ cầm về một
cách rất vô tư như tranh chùa. Những vị kế
tiếp là các ngài luật sư, thi sĩ, trí thức, kỷ sư,
tiến sĩ danh bất hư truyền, lầy lừng khắp
chốn của vùng văn minh trù phú nhất thế giới tức
vùng địa đàng điên nặng chết, là ước mơ của
hằng mấy tỷ người muốn về định cư nơi chốn
biển bạc rừng vàng silicon valley.
 |
| @ Hà Cẩm Tâm |
Tất
cả tranh đều chớp nhoáng ra đi như fast food to go. Ai bảo
vẽ tranh là khổ không vẽ tranh sướng lắm chứ ! Người
người được vui và ta cũng được đã nư hoan lạc. Tôi
báo cho mọi người biết tôi sẽ mở một tiệm Seven
Eleven, thay vì bán thức ăn nước uống, tôi chỉ bán
tranh, chỉ duy nhất tranh mà thôi, nơi chốn sẽ thông
báo quý vị sau. Tất cả cười như trẻ thơ. Có người
đến niềm nở bắt tay chào mừng Seven Eleven
đầu
tiên trên thế giới bán tranh, mở cửa 24/24. Vài người
bạn quen thấy quá bất công vì tranh tặng vô điều kiện.
Vô lý ơi là vô lý, chắc cái ông họa sĩ nầy điên thật
chứ không phải điên chơi đâu. Cha nội Tâm ngựa nầy
khùng từ mấy chục năm về trước, tôi biết rõ...
Các bậc tiền bối thì cho tôi làm như vậy tức là
làm cho tranh bị hạ giá, quả quyết tranh phải bán chứ
không bao giờ cho không biếu không, tập cho người ta quen
theo cái thói đó thì họa sĩ có nước chết không
kịp ngáp. - Cái chuyện tập cho người khác giống
theo ý mình là chuyện không tưởng và hoang đường
-.
Tôi
sống theo cái kiểu tôi sống. Tôi làm như cái xì tin
tôi làm. Tôi chơi theo cái lối tôi chơi. Cám ơn nước
Mỹ để tôi tự do vui đùa theo ý thích mà không hăm dọa
ngăn cấm băt bớ thủ tiêu. TỰ DO muôn năm! Xin cảm tạ
thịnh tình và ý kiến của tất cả bằng hữu gần
xa, khách yêu tranh và không yêu tranh. Tôi thích bày trò
cho vui tôi và vui người Tôi mãn nguyện tất cả
những gì tôi đã làm đang làm và sẽ làm cho đến hơi
thở cuối cùng. Tôi biết chắc chắn 100% tất cả
những gì tôi làm chỉ là những trò chơi
nhỏ trong dòng đời khoảnh khắc buồn thiu nổi trôi xuôi
ngược chòng chành chóc chách...Kíp smiling !
Hà
Cẩm Tâm
---(1)
Quốc văn giáo khoa thư, lớp Đồng ấu.----
