Thanh Trí * TRƯỜNG CAO ĐẲNG MỸ THUẬT HUẾ

Thuở ấy tôi thường thích đạp xe lang thang bên bờ sông Bến Ngự để được đi ngang qua nhà ông Viễn Đệ. Nơi tôi hay thả hồn rong chơi, dưới những tàn lá um tùm đầy hoa thơm cỏ lạ .Cảnh trí nơi đây thật kỳ bí, tạo nên nhiều huyền thoại cho chủ nhân ngôi nhà đồ sộ này. Ông thuộc giòng họ quí tộc, con vua cháu chúa . Thật là lạ lùng, một hôm chưa đạp qua khỏi khu vườn, ánh mắt của tôi đã chạm phải một tấm bảng thật to, màu trắng mới toanh chưa đọng một giot bụi, giọt sương, giọt thời gian nào. Tôi có cảm tưởng tôi là người đầu tiên dừng lại, ngẩng mặt chăm chú nhìn chiếc bảng, hay nói đúng hơn là chiêm ngưỡng mấy chữ viết trên dó. Rồi tự nhiên tôi cảm thấy quá xúc động .Lúc tôi nhẩm dọc lại từng chữ để được thấy tên trường một lần nữa , TRƯỜNG CAO ĐẲNG MỸ THUẬT HUẾ Thuộc viện Đại học là chiếc bảng sờ sờ trên cổng của một dãy lầu hai tầng , có cây sanh cành rễ mọc từ trên cao buông rơi xuống, trông thật ma quái trước măt chứ không phải tôi nằm mơ. Tôi còn biết cây sanh này thuộc vùng đất Viễn Đệ, nay bị tường vôi ngăn cách , đã trở thành cái gốc dựng xe đạp của dãy nhà này. Mấy chữ CAO ĐẲNG MỸ THUẬT như có một mãnh lực thu hút. Tôi vội vàng dắt xe vào và dựng ở gốc cây, quên cả khoá lại, mạnh dạn bước vào văn phòng xin đơn để vào học (tính nhút nhát thường nhật như biến đâu mất). Ra khỏi văn phòng với tờ đơn cuộn lại, tôi đạp như bay về nhà để tin cho mạ biết. Mạ vốn đã biết rõ cô con gái út nhiều tật xấu già cười tươi khóc, chưa nói đã cười, khôn nhà dại chợ, sợ mọi thứ mọi loài, nhưng rất khéo tay, vẽ đẹp, khắc phấn cũng giỏi . Mạ thường khen con gái có hoa tay., nay thích học Mỹ Thuật là đúng quá rồi. Mạ để cho tôi nộp dơn xin hoc . Mạ chỉ hỏi “học đến khi mô mới xong”. Tôi đâu dám nói thời gian học, vì thời gian học quá dài, dài tới bốn năm . Sợ mạ lo rồi suy đi nghĩ lại, biết đâu mạ sẽ đổi ý, không cho nộp đơn thì nguy to. Tôi sẽ buồn và tuyệt vọng ! Tôi chỉ dạ dạ và giả vờ cà lăm ...một... một,,, môt ...một….n…ă…m là xong mạ nờ , thoáng thấy mạ cười không biết mạ có hiểu cái cà lăm của tôi là là là là bốn không hỉ ? Tôi đâu dối mẹ , tôi len lén lùi nhanh ra vườn để mạ cho qua chuyện này. Ngày nhập học thật là vui. Tôi gặp vài bạn cũ ở Đồng Khánh, và nhiều nam sinh ở các trường xa gần Huế hay các tỉnh khác đến. Cũng có một vài người lớn tuổi cùng theo hoc chung . Lớp hoc thật đông, cuối năm lại phải qua một cuộc thi. Trong số đó chỉ trên mười người chúng tôi đươc chọn vào năm thứ nhất (khoá 1) của trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Huế mà thôi.Từ đó chúng tôi xem nhau như anh chị em, tình bằng hữu thật thắm thiết . Niềm vui đến với tôi qua từng ngày, từng tháng năm. Qua từng môn học. Môn học nào cũng mới lạ, Càng học càng đam mê vẽ vời . Càng đặt hết thời giờ tâm trí vào , tôi lại càng nhận thức được cái đẹp. Ví dụ như vào những buổi đi vẽ phong cảnh. Chúng tôi sống với thiên nhiên. hoà mình với cỏ cây mây nước.Tôi nhìn quanh , cái chi cũng đẹp, cũng lạ, cũng là một nhà nghệ thuật, nhà sáng tạo . Tôi lại càng yêu vạn vật, yêu muôn sắc, muôn thể của thiên nhiên… Tôi một loài yêu thương nghệ thuật lại gặp được môi trường nghệ thuật để khôn lớn, để trưởng thành dưới sự đào tạo của các thầy.Tôi thường nghĩ thầy là người khai tâm, chỉ lối cho minh đi đúng trong những bước đầu tiên rất cần yếu và tạo cho mình một sự tự tin . Các thầy dạy lại xuất thân từ trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương tại Hà Nôi, hay ở Đại học Bắc Kinh, hay từ các trường beaux-arts ở Pháp trở về dạy thì còn gì sung sướng và hãnh diện bằng. Cảm thấy mình quá may mắn , có thầy giỏi ắt hẳn tôi sẽ làm nên cái nghiệp của tôi như câu châm ngôn đã được nằm lòng. Ngày hai buổi suốt bốn năm học hành ,với tâm niệm thành hoạ sĩ.Với tâm hồn son trẻ, khoẻ mạnh, hồn nhiên, yêu đời. Tôi đã phác hoạ chân dung tôi giữa trời bao la và gởi vào hư không lời nói vô âm, như nói với chính mình “Rồi một mai tôi thành hoạ sĩ . Giá vẽ bút cọ với bảng màu . Lang thang khắp chốn trần gian .Tình nghệ sĩ như phấn hoa vàng gởi gió “ . Ngày tốt nghiệp đã đến, mảnh bằng đã cầm trong tay. Hạnh phúc và sung sướng biết bao, vì nghĩ mộng đã thành. Nhưng than ôi, vừa cởi chiếc áo sinh viên Cao đẳng Mỹ Thuật lại phải đội ngay vào chiếc mũ mô phạm, vành rộng che lấp cả một góc trời tâm tưởng của tôi . Nhưng biết làm sao , số phận đã an bài . Tôi phải rời xa Huế vào Trường Cao Đẳng Mỹ thuật Sài Gòn học khoá Sư Phạm Hội Hoạ rồi vào Nha Trang để dạy . Ngày đầu tiên đi dạy . Tôi buồn lắm không dậy nỗi…Nhưng rồi cái chi đến sẽ dến, và tôi cũng làm tròn chức năng với cả tấm lòng chơn chất. Măc dù trong tôi có bao cảm nghĩ chợt đến chợt đi, chợt vui chợt buồn. Nhìn hoa tưởng mình là hoa sớm nở chiều tàn. Nhìn chim bay giữa trời , mơ ước mình là loài dã thú. Có lúc vào lớp dạy hoc trò mà tưởng mình là chim bị bắt nhốt vào lồng diễn tuồng cho đám trẻ ngồi xem. Ngày lại ngày bấy nhiêu điều phải nói phải làm. Nhưng tôi đã làm với cả tâm ý vì nghệ thuật. Vì tình yêu nghệ thuật của tôi, nên muốn các em hiểu nhiều về môn hội hoạ mà các em đang học . Hay nói đúng hơn là học cách chơi, cách nhìn cảnh vật, góp nhặt, ghi chép đùa vui với màu sắc, đường nét cho thư giãn tâm trí của các em. Sau những môn hoc khác phải nặn óc ,bức tai quá căng thẳng ,học một môn chơi bổ ích, chơi trong nghiêm túc và kỹ luật. Vốn là người có trách nhiệm , từ từ tôi cũng thích nghi với môi trường sống mới. Tôi thương yêu các khuôn mặt thơ ngây , những ánh mắt vui tươi , những nghich ngợm nhưng không thiếu sự lễ độ. Đó là cái dễ thương của các em nữ sinh Nữ Trung Học Nha Trang, trường đầu đời tôi dạy . Và quí mến cái thân tình gần gũi của các bạn nhà giáo đồng nghiệp, bản tính hồn nhiên, lại trở về trong tôi tuy thuở ấy tôi rất bận rộn . Cái chất lãng tữ trong hồn nghệ sĩ tuổi đôi mươi , hăm mấy ấy của tôi cũng đã ngủ yên lành trong nếp sống bình an hạnh phúc gia đình, trong học đường, ngoài xã hôi, cùng lớp lớp học trò thân thương , Vừa được mười ba năm thì vận nước ngã nghiêng, biển đổi sao dời.!! ……………. Rời xa Nha Trang vào dạy Sài Gòn . thành Phố này là trung tâm Mỹ Thuật của miền Nam Việt Nam trước đây. Không khí nghệ thuật còn đầy ắp . Tôi lại có dịp hít thở. Có dịp cầm bút cọ bản màu .Vừa đi dạy tại trường trung hoc Nguyễn Du , vừa cùng nhóm hoạ Sài Gòn vẽ vời để quên đi sự mất mác đổi đời !!! (giai đoạn này đã để lại trong lòng tôi bao kỷ niệm khó quên, bao chuyện cười không hở môi, cũng lắm trận khóc không nước mắt , và đó cũng là những điều dạy tôi khôn lớn, chửng chạc hơn. Ngoài ra trong đoạn đời đầy khúc khủyu này , tôi cũng đã gặp gỡ những bằng hữu tuổi bằng anh bằng chị chân tình đầy ấp , tri tâm trân quí một đời thương tưởng. Nhẩm tính lại sau gần 24 năm đi dạy , tôi mới trở lại với nghệ thuật…với gói hành trang cũ kỷ, nhoà màu tuổi trẻ nhưng không sao nhờ kinh nghiêm trường đời. Hành trang của tôi lại đầy ấp những cảm nhận , cảm quan và cả cảm xúc trực tiếp về những vai trò tôi đã mang : người mẹ, người cha (chồng tôi ở tù , tù cải tạo) vợ “nguỵ”, thầy giáo, người lao động, nghệ sĩ , người vẽ tranh phong cảnh xuất khẩu, và mẫu guốc cho Ngoại Thương . Mỗi vai trò để lại bao kỷ niệm khó mà quên được ( hay nói đúng hơn , ngày càng đậm nét vui buồn của một thời còn son trẻ, hoat động không ngừng nghỉ ...) Thời gian này tôi đã sáng tác rất nhiều tranh :Tranh màu nước trên lụa, trên giấy; vẽ sơn dầu trên bố , trên gỗ ; sơn mài ; vẽ chân dung . Tôi đã sáng tác trong đam mê, trong sự khuyến khích của bạn , và giới thưởng lãm , du khách ,các nhà sưu tập tranh nhiều nướcvềmua . Cuộc sống của tôi lại đổi dời, một lần nữa tôi đã ra đi …. Dù đời có đổi nhưng tôi vẫn không nguôi  tìm về nghiêp dĩ , cái nghiêp mà lắm lúc bị cắt khúc nối đoạn . Qua mỗi đoạn , mỗi tuổi đời, mỗi chặng đường nghệ thuật , tôi có mỗi suy tư , mỗi cảm nhận khác nhau . Và tôi không quên tích lũy giữ gìn nó như một hành trang quí giá của mình. ... Thanh Trí