 |
| Hoài Ziang Duy |
Tập
tuyển truyện Ông Tướng Sang Sông của nhà văn Hoài Ziang
Duy bay qua nửa vòng trái đất, như một hạnh ngộ mang
đầy vẻ chân tướng, chuyển tận tay tôi vào một buổi
chiều tháng 5/2002. Sự xúc động đầu tiên, tưởng tượng
cầm chắc tín hiệu tinh khôi của một hiền giả văn
nghệ phố núi quê xưa, vẫn cuộn tròn tâm thức trong một
định nghiệp văn chương.
Hình
ảnh của 40 năm thoáng qua như gió thoảng, là hình ảnh
chân phương cùng nhau bơi ngược dòng đời tụ tán trong
môi trường cuồng tín nghệ thuật. Bước trên tuổi trẻ,
phong lưu ngất ngưởng trên từng trang giấy mê hoặc kỳ
diệu của từng tạp san tự lực, phải chăng là bước
đầu cho định kiếp người làm văn nghệ? Một định
kiếp chỉ được suy ngẫm trong giai đoạn nầy, mái tóc
bắt đầu bạc phếch, ngồi xuôi dòng về dĩ vãng cũng
chỉ ghi nhập lại bóng dáng một thời vẫy vùng xa xưa,
Một thời, mà trên viền áo trắng còn vương vấn chiếc
phù hiệu học trò, và tất cả bằng hữu văn nghệ đều
ngất ngưởng trên từng câu thơ, từng đoạn tùy bút của
một thời để nhớ để thương…Tài hoa không hiển hiện
đột biến, nhưng ít nhất cũng báo hiệu rằng tia sáng
là của ngày mai. Vài tia sáng đầu đời như thế buộc
chặc tư hướng sáng tạo định mệnh cho vài hiền giả
sau nầy, mà Hoài Ziang Duy là một tia sáng ấm áp định
kiếp đó.
Đọc
và nghiền ngẫm, ngoài vài ý tưởng tán thán gởi sang
nhà văn, tôi chợt trùng điệp hòa đồng khi đọc qua ý
tưởng của Phạm Thăng trong lời bạt giản dị, chân
tình nhưng thật rõ nét hồn quê trong con tim. “Tôi xếp
sách lại mà lòng bâng khuâng .Các truyện ngắn của Hoài
Ziang Duy đầy tình người quá…..Và niềm vui thứ hai khi
tôi đọc đến những giòng chữ nói về quê nhà thân
thương, Tác giả đã viết: Là người ai không có quê
hương để nhớ nhung, ấm lòng. Quê tôi có cây cầu sắt
bắt ra sông, không có tên, họ gọi là cầu Quan, chỉ để
dành riêng cho quan chức thuộc địa mỗi chiều ra hóng
gió nghe hòa nhạc. Thuở nhỏ chúng tôi lội dưới chân
cầu, những khi trống vắng, leo lên. Cái quần xà lỏn
trên thân thể gầy còm, đứng tồng ngồng dưới trời
thanh, gió mát. Nhìn lên trời cao, mơ một ngày công hầu
khanh tướng. Tuổi thơ tôi bắt đầu từ đó.”
Quả
thật, vịn tuổi thơ đứng dậy với nhiều mộng ước,
mà là mộng ước của một nhà văn, thì thật tình công
hầu khanh tướng như suy nghĩ ngày xưa, có màng gì với
một tài năng, một người viết văn làm thơ rất sớm
như anh Phạm Thăng nhận định. Và Hoài Ziang Duy đã vượt
qua những đoạn đường gian lao bước rực rỡ trên một
văn phong hiện thực đầy sáng hóa .
Nhà
văn lập dựng nhân vật, thường diễn tả bằng tư hướng
đối thoại nặng tính cách tính truyện giữa nội tâm.
Thầm lặng đào bới li ti từ khe hở kỷ vãng, để đưa
đến nhận định hiện trạng so sánh của suy tư, chất
ngất trên lộ trỉnh đi qua. Mà giữa dĩ vãng và hiện
thực như đang xoay ngược bản thể trên từng bước di
chuyển cho chân lý trong đời sống. Dàn trải tâm thức
đời thường trên từng nhân vật, là lối diễn dịch
phân tâm cho ngôn ngữ văn chương của Hoài Ziang Duy. Một
phong cách nhào nắn tinh vi của từng chuyển biến đồi
lập của nội tâm, li ti, sâu sát, hóa thân trên hoàn cảnh
hóa thân đột biến, (đời thường mà nhân vật trôi dạt
trong cảm ngộ). Sự cảm ngộ giũa lý trí và giữa đầy
dẫy những ngộ nhận, để làm lộ ra chân tướng hiện
thực. Nhân vật trong từng câu chuyện, hình như luôn có
tính độc thoại, chao đảo mãnh liệt giữa số kiếp và
hoàn cảnh, đơn độc một cách tội nghiệp như giữa
cuộc chất vấn bóng và hình, (khiến tri thức như đứng
trước gương soi phản quang chính nội tâm và ảnh tượng
chính mình (trong một sân khấu độc diễn). Hoài Ziang Duy
khai hoang cho một lối viết chan hòa giữa tính truyện, có
chi tiết thường đột biến như sự phân thân, nhân vật
diễn xuất đa bản thể, như lối viết xé nát bản thể
của Kinh Dương Vương…Nhưng tính truyện của Hoài Ziang
Duy dù có đối lập trùng trùng nhưng cũng còn vài giây
phút nhập thân, thành tụ một kết quả cuối cùng mà
người đọc khó suy đoán, trước đối ngẫu hầu như
xoay vòng trong những ngộ nhận.
Giữa
cái có thể của định số trong hiện thực cuộc đời,
phải chăng lại là cách giải quyết của một phương
cách kịch tính, bất ngờ, đầy ngộ nhận. Văn phong Hoài
Ziang Duy xoáy sâu bằng nội tâm, mà phương cách độc
thoại khiến tự truyện vi diệu khác thường, lạ nên
riêng biệt vậy.
Suốt
hơn 40 năm độc hành theo ngõ sống, lập luận của nhà
văn quả là hướng đi tự lập, riêng mình, khó lầm lẫn
với đối tác văn chương khác. Phương vị thật đơn lẻ
và độc lập, nhưng sáng tạo trong phong cách viết Hoài
Ziang Duy là một dấu ấn chân phương. Ngồi đọc lại
những tuyển truyện Hoài Ziang Duy viết từ thập niên 60
vừa qua, mới nhận thấy sự đa dạng của một tài hoa
tuổi trẻ dù bước vội vàng theo văn nghệ, đã chắt
mót được từ nhân dáng những giọt tinh hoa sáng hóa
riêng mình. Thế kỷ mới, Văn nghệ học sinh, Hiện
diện…là bước
đầu
của cây viết trẻ, lập dựng phong thái văn chương đầy
sáng tạo sau nầy. Tư thức sáng tạo
trong
nghệ thuật trải dài gần nửa thế kỷ trôi đi vùn vụt,
vô hình chung là chất liệu hóa hiện kỳ diệu cho nhà
văn một văn phong riêng lẻ, độc đáo, phong cách…Tất
cả nhân vật trong sáng tác đều hướng về một tư thức
chân thật, dù nghiêng ngả, rặn nát chân tâm, suy đoán,
so bì với hiện thế một cuộc trôi dạt bi thống trong
một kiếp người. Cái thật trong cách hành văn của nhà
văn, cũng là một cung cách sống suy tư của Hoài Ziang
Duy, va chạm giữa bao nhiêu lý lẻ cần phân giải giữa
cái thực và cái hư, mà chính yếu lại là cách giải
quyết rốt ráo dù từng phân đoạn một.Các phân đoạn
sẽ ráp nối ngẫu nhiên, sau khi biến hóa từng phân khúc
trên từng đoạn đường bắt đầu hành trình AA’ đến
A’B rồi tiệm tiến về BB’ …v..v…, lần dò từ cái
O đến vô cực. Như vậy, kết quả của cốt chuyện
trong từng tác phẩm Hoài Ziang Duy dựa dẫm vào sự đột
biến mà hình thành trên từng bước đi cách ly nhau, khác
biệt nhau, rồi tự ráp nối thành một chuỗi dài, khiến
người đọc khó suy đoán kết quả…Quả vậy, mỗi kết
quả suy đoán là cung cách lần mò của người đọc,
nhưng đường nét kỷ hà của dòng sáng tạo trong từng
tính truyện đột biến theo từng thời khắc sáng tác,
thì rất khó khăn cho tha nhân nếu muốn tiên đoán kết
luận. Hậu quả quyền biến tính truyện trên từng bước
đi hiện thực như lối viết của Hoài Ziang Duy, cái đích
của cuối đường hầm chưa le lói tinh quang, nên người
đọc chỉ lần mò trong khoảng không-thời gian vô thức,
sự tiên đoán hướng tới chỉ là sự cảm nhận vô tri.
Điều kỳ diệu trong sáng tác như vậy, ngoài sự tự tại
với văn chương, còn giúp phong thái lãng du sương khói
của người viết thể hiện được đặc thù sáng hóa kỳ
diệu, đưa người chiêm ngưỡng có phong cách nhận định
đa dạng, tùy hướng tâm tri ngộ của mỗi người.
Dùng
hiện thực, tạo lập phong thái văn chương đi đến khai
sinh dòng sáng tạo đặc thù, khiến văn phong Hoài Ziang
Duy có nét nhìn lập thể, bốc trần được những vướng
mắc từ tâm thức với lẽ sống, sự nô lệ thân phận
con người là những vướng mắc cần được khai hoang.
Nhà văn quả tình đã bước vào độc lộ của hiện
thực, gói lại những cuộc réo gọi của cuộc sống vào
một hướng sáng tạo văn chương độc đáo, biểu hiện
được một phong cách viết có kỷ thuật riêng biệt. Lối
viết Hoài Ziang Duy sừng sững như ngọn núi hoang dã
vươn mình vững chải dưới đôi chân, có lối viết
tương đồng với nhà văn Cung Tích Biền và Kinh Dương
Vương, cố gắng khai hoạt hết những khí hậu cùng cực
bi thảm trong kiếp người, đưa vào lập trình văn chương
cho tồn tại giữa thế gian như một nhân chứng hiện hữu
giữa thời đại. Cũng trước những cùng cực, thảm khốc
của cuộc sống, nhà văn Kinh Dương Vương bóc tách hiện
thực vạch ra những bí ẩn cực đoan tàn nhẩn giữa nhu
cầu sự sống, văn Kinh Dương Vương mang đầy sắc thái
dương tính như quạt đỏ ngọn lửa săn đuổi cùng cực
bản ngã, khai sinh lối viết dằn xé, tách bóc từng tế
bào của sự vật, hầu tìm trong sự phân cách ghê rợn
giữa bản thể người và thú sự trùng lấp hoang dã và
nhân bản. Vì vậy, phong cách văn Kinh Dương Vương đặt
nặng một tìm tòi nhân bản sáng hóa bộc phá, nhào lộn
bất cứ lúc nào trên ngọn lửa hóa sinh, tìm tòi một
sinh thái đa dạng cho ngôn ngữ, diễn đạt một cách tàn
phá sâu lắng của ý thức. Điều nầy, Kinh Dương Vương
và Hoài Ziang Duy có nét tương đồng trong phong thái khai
sinh phương hướng soi rọi tận cùng bản ngã. Nhưng sự
đột biến kỳ diệu trong văn Kinh Dương Vương là sự
tìm kiếm, kể cả áp dụng sự chao đảo tan nát trước
hiện thực, nhào nắn định mệnh con người bằng ngọn
lửa dương tính mãnh liệt…Truyện Bí Đái, Đường
Kiến…trên các tạp chí trước 1975, như Văn, Văn Học,
Bách Khoa…là một lối sáng tạo cực kỳ mãnh liệt.
Ngược lại, trên bến đợi của dòng thời gian, như định
kiếp tăm tấp trôi chảy trầm lặng của từng mảng lục
bình, sự thể hiện trên văn phong Hoài Ziang Duy trước
nỗi thống khổ, như một hiện thực tiệm tiến xuôi
ngang cuộc đời, lại thay đổi từng bước một, mà “cái
ngáp mệt mõi, che dấu tiếng thở dài, chỉ còn mình ông
trong bóng tối” của lão Tư, kể từ lúc đổi đời
đã trở thành nạn nhân của thời cuộc. (Truyện, Một
Đời Người Một Nỗi Lặng/tác phẩm, Bốn Ngàn Năm Chen
Lấn). Sự suy nghĩ trầm lặng đột biến trong một
nhân cách, có ai thấu hiểu hết nỗi đau gắn liền với
lão Tư là nỗi đau thầm lặng, nhầm lẫn trong ngôn ngữ,
nhầm lẫn con người trong lịch sử, trong thực tế cuộc
sống, trong bức tường chính trị…Cách diễn tả hiện
thực cuộc đời một cách lặng lẽ thăng trầm, không
đột biến bằng những nét dị thường, tàn phá như văn
Kinh Dương Vương, người viết xem đó là một bản năng
kiến trúc đa dạng xấp lớp trong bản thể sinh vật, dằn
xé tang thương, ẩn ức sâu thẩm, bùng vỡ tàn nhẫn,
trăn trở dằn xé và đọa đầy…Quả thật, trên bước
đường sáng hóa nghệ thuật, hai nhà văn đã trình diện
hai phương cách giải quyết hiện thực khác biệt.
Nhà
văn Cung Tích Biền như ngọn núi sừng sững, hiện thân
như một yếu chỉ phải có trong dòng văn chương Việt.
Cung Tích Biền bắt đầu là một hiện tượng văn học
ngay từ thời tuần báo Nghệ Thuật của Mai Thảo, cách
đây gần nửa thế kỷ. Nhưng sau 1975, Cung Tích Biền đã
hóa thân một cách lộng lẫy, văn phong là một hướng
tinh quang hiện thực, phát tích một khuynh hướng tân văn
cực kỳ bác học. Phá vỡ những giai đoạn viễn vong của
thời Nghệ Thuật xa xưa, nhà văn Cung Tích Biền đứng
dậy bước vào thực tế của một cuộc sống đầy rẫy
tà mị, của một lớp người quái dị làm chao đảo cả
một xã hội văn hiến ngàn đời. Đi giữa một hiện thể
hoang dã, phủ đầy sương khói liêu trai quái đản, nên
những bộ trường thiên tiểu thuyết của nhà văn, đã
là nhân chứng lập thể cho thời cuộc? Tính truyện của
bộ sách tuyệt diệu, đa phong cách đầy rẫy nét hóa
thân kinh dị, quái quỷ, liêu trai …từ Chuồng Trại (
hay Truồng Chạy) đến Thằng Bắt Quỷ ..v…v…
Cung
cách khai sáng dòng văn chương của ba nhà văn là phương
cách lập ngôn, trình diện với hiện thực bằng một con
đường đi về hướng vĩnh cửu khác nhau, nhưng tụ chung
ánh tinh quang vi diệu của ba phong cách, đã bộc phá được
sự yên lặng mòn mỏi nghèo nàn của lối đi vào văn học
hôm nay.
Suốt
quãng đường hành hiệp gần nửa thế kỷ nay, tính
truyện trong suốt đời cậm cụi sáng tác của nhà văn
Hoài Ziang Duy, bao giờ cũng đầy rẫy nét sáng tạo tư
duy nhất quán, hồn hậu của con suối dòng sông, của
ngọn núi tĩnh lặng, của mênh mang đồng bằng…Nhà văn
vác trên vai một hướng đi tự lập, mà phong cách sáng
tạo trong văn phong là một độc đáo riêng biệt, đầy
tình người, bằng một lối viết mà nhà văn Xuân Vũ bật
lên lời kinh ngạc: “ lối viết của Hoài Ziang Duy là
một lối viết lạ kỳ, không giống ai, hoặc tôi chưa
từng thấy giống ai trong nghệ thuật viết truyện ngắn,
Cái lạ kỳ nầy có hai nhánh. Lạ kỳ quái gở và lạ kỳ
nghệ thuật. Truyện cùa Hoài Ziang Duy nằm ở nhánh thứ
hai .”
NGÔ
NGUYÊN NGHIỄM
Viết
tại Thư Trang Quang Hạnh
Tiểu sử văn học nhà văn Hoài Ziang Duy
Tên thật Thái Sanh Lợi sinh năm 1948 tại Châu đốc
Khởi viết từ 1965 trên các báo và tạp chí ở Sàigòn.
Hiện định cư tại Hoa Kỳ
Cộng tác với các tạp chí:
Văn Học, Hợp Lưu, Đi Tới, Làng văn, Văn Tuyển,
Thư Quán Bản Thảo, Ca Dao, Trẻ (TX)
Tác phẩm:
Ông Tướng Sang Sông ( truyện Alpha xb 1999)
Lối đi dưới lá đời thà như mưa ( thơ Thân Hữu xb 2007)
Bốn Ngàn Năm Chen Lấn ( truyện Thư Ấn Quán xb 2010)
