VĂN QUANG * cả ba anh cùng chết dở

“Kinh tế khủng hoảng, lạm phát tăng, thu nhập giảm, nhiều người dân đang phải đối mặt với những bài toán đau đầu của cuộc sống.”
Thưa bạn đọc, đó là diễn đàn của một tờ báo mạng ở VN mở ra cho mọi người dân được góp ý về những suy nghĩ thật nhất của mình trong cuộc sống hiện nay, qua đó cùng tìm ra những giải pháp để vượt qua giai đoạn khó khăn này. Có thể nói đó là một vấn đế gai góc nhất tùy theo hoàn cảnh của mỗi người. Tất nhiên ở đây, không dám kể đến những ông bà tỷ phú, những đại gia và những vị có chức có quyền hét ra lửa mửa ra... đô la. Chỉ kể đến 90% số người dân VN từ hạng đủ ăn đủ mặc trở xuống đến đám “thứ dân” rách như tổ đỉa hoặc gần như tổ đỉa.
Khi mà câu ca dao thời đại: Tiền là Tiên, là Phật/ Là sức bật tuổi trẻ, là sức khỏe tuổi già/ Là đà cho danh vọng/ Là lọng của nịnh thần/ Là cán cân công lý/ Tiền là hết ý... trở thành mục đích của đời sống, là một thứ “lý tưởng thật” để tôn thờ thì luân lý đạo đức và liêm sỉ trở thành vô nghĩa, không có trong từ điển VN.


3 năm qua, nghèo đi 2 lần
Một nhà báo kinh tế đang sống ở Hà Nội đã tâm sự cuộc sống khó khăn của cô trên mạng xã hội: “3 năm qua, mình đang bị nghèo 2 lần nghèo. Lương giảm, ai cũng thấy rõ điều này. Nhưng rổ CPI của gia đình mình thì tăng khủng khiếp.
“Giá gas 3 năm trước 250.000 đồng/bình, giờ 450.000 đồng/ bình. Tính ra mức tăng bình quân 27%/năm. Thịt cùng khoảng thời gian tăng giá từ 50.000 đồng/kg lên 140.000/kg, tương đương 60%/năm. Rau tăng bình quân 20-30%/năm. Sữa của con từ 400.000/ hộp 900 gr cách đây 2 năm, giờ 500.000/hộp, tức tăng đâu đó 12,5%/ năm. Truyền hình cáp tăng giá từ 66.000/tháng năm 2010 lên 110.000/tháng, tức 30%/năm, internet từ 280k lên 313.000/tháng, có vẻ tăng ít nhất.
“Dầu ăn 38.000/ chai, giờ 45.000/ chai; đường, sữa tắm, dầu gội, dầu rửa bát... cho đến thức uống, hoa quả.. tăng ít nhiều cũng trên dưới 10%... Tiền thuê nhà, tiền thuê giúp việc 3 năm tăng 30%..
”Đó chỉ là CPI của những nhu cầu tối thiểu, còn chưa kể các chi phí cho việc giải trí, vui chơi, tinh thần... khácThu nhập giảm 30%, CPI thì tăng vài chục % thế này, làm sao để sống được đây?”

Phản ứng việc khi NHNN độc quyền vàng miếng SJC
Ông Nguyễn Tiến Lực Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát Phòng chống tội phạm cũng nói thẳng, “Do cơ chế nhà nước giao Công ty vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC) được kinh doanh vàng miếng là thương hiệu vàng quốc gia, nên năm 2012 đến nay xuất hiện độ chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và nước ngoài, xuất hiện vàng giả SJC, vàng kém chất lượng đưa vào các DN kinh doanh bán cho người dân.
Từ tháng 7-2012 đến nay, SJC phát hiện 300 lượng vàng nhái thương hiệu của họ. Bộ Công An cho rằng quy định SJC là thương hiệu vàng miếng quốc gia chỉ đem lại lợi ích cho DN SJC và làm phương hại đến lợi ích của các thương hiệu vàng miếng khác. Người dân xô vào mua vàng SJC vì đó là thương hiệu chính thức.”
Còn rất nhiều những bài bình luận, những ý kiến của người dân hoàn toàn không tin tưởng vào sự bình ổn này. Cũng như gần đây nhất là việc cắt giảm tiền lãi suất huy động của người dân gửi tiến vào ngân hàng với mục đích là để cứu các doanh nghiệp đang chết đứng như Từ Hải giữa đống hàng hóa làm ra không tiêu thụ được hoặc cứu các ông “bất động sản” có hàng ngàn căn nhà từ nhỏ tới lớn nằm trơ gan cùng tuế nguyệt. Nhưng thực ra có cứu được không lại là chuyện khác hẳn
.
Ba anh cùng chết dở
Rất nhiều nhà “lý luận theo kiểu chính quyền” cho rằng lạm phát xuống, kéo lãi suất đầu vào của ngàn hàng xuống là đúng là “thực dương” hay nói rõ là người gửi tiền vào ngân hàng vẫn có lời. Có ông nói người dân cần thông cảm với doanh nghiệp (DN), phải cứu DN thì kinh tế mới phục hồi, người lao động mới có việc làm. Có ông khuyên người dân nếu rút tiền ngân hàng ra, hãy đầu tư vào việc kinh doanh cho đồng tiền lưu thông chứ đừng mua vàng cất kỹ trong đáy tủ, đừng mua đô la về để dành, còn không đầu tư được thi cứ gửi dài hạn ở ngân hàng cho chắc ăn.
Xin thưa rằng tất cả những lời khuyên vàng ngọc đó người dân không cần vì họ biết từ lâu rồi. Và cả những lý luận kiểu “nhà nước” kia, người dân cũng hiểu giá trị của nó đến đâu bởi các ông cứ nói lạm phát giảm trong khi giá cứ tăng, điện nước, xăng dầu cũng tăng vù vù, vậy giảm lạm phát như thế thì người dân được cái gì? Giảm bao nhiêu phần trăm? Giá thực phẩm và đủ các món về đời sống hàng ngày có giảm tí nào đâu! Thế nên người dân “xin không dám tin” những kiểu nghiên cứu và lý luận như thế. Họ chỉ còn biết tin vào mình.
Cho đến bây giờ, tình hình người dân và các ngân hàng cùng các DN thực ra cùng bi đát như nhau, chẳng anh nào khá hơn cả. Xin tuần tự điểm qua những cái chết dở ấy

1. Dân đi trước
Tính từ tháng 8-2011, Ngân Hàng Nhà Nước (NHNN) đã sáu lần giảm trần lãi suất huy động tiền gửi tiết kiệm dưới 12 tháng, từ 14%/năm còn 7.5%/năm (điều này cũng đồng nghĩa với nguồn thu của người gửi tiết kiệm, phần lớn là người cao tuổi, về hưu bị hao hụt đi nhiều). Và trước mỗi lần điều chỉnh, NHNN đều công bố để người dân cả nước biết. Thế nhưng lãi suất cho vay hiện bao nhiêu lại là câu hỏi khó trả lời. Bởi các NH từ lớn tới nhỏ đều giấu biệt thông tin này, chỉ tiết lộ riêng sau khi người đi vay vượt qua nhiều “vòng.”
Tuy nhiên, trên thực tế, lãi suất cho vay của các NH không giảm mức tương ứng mà chỉ giảm nhỏ giọt, thậm chí là giậm chân tại chỗ.
Mặt khác, người dân có thể đồng tình với việc phải “hy sinh” để cứu DN. Nhưng có người nhìn lại quá khứ, mới vài năm trước, họ tính toán rất chi ly. Trước đây nhiều DN chỉ buôn nước bọt, họ thế chấp vài miếng đất nhà cửa vớ vẩn để vay ngân hàng làm vốn. Hãy thí dụ họ vay 100 tỷ đồng đi mua đất rẻ mạt, làm nhà từ đầu năm giá chưa đến 1 tỷ một căn, đến cuối năm, bán rẻ cũng được 2 tỉ (chưa nói đến các dự án ngàn tỉ). Như vậy họ lời 100% 1 năm. Vậy DN đó có trả lời ngân hàng nhiều lắm là 30% chăng nữa, họ vẫn lời 70%. Cho nên hầu hết các DN này giàu lên cực nhanh.
Đến nay hàng hóa nhà cửa không bán được thì hà cớ gì dân phải lăn lưng ra cứu họ? Số lời 70% một năm đến nay đi đâu? Vào nhà lầu xe hơi, chân dài, chân ngắn, ăn tiêu như ông bà hoàng hết rồi lại đeo theo cái nợ ngân hàng. Những DN đó có nên cứu không, hãy bán hết tài sản chìm, tài sản nổi đi rồi hãy tính chuyện đợi người khác cứu. Hơn thế những DN xưa nay chỉ dựa vào thần dựa thế, cũng nên để “chết bớt” dành chỗ cho những DN có thực lực, có tài kinh doanh.

2. Doanh nghiệp theo sau
Các quan chức ngành NH cho rằng việc giảm lãi suất “đầu vào” sẽ gián tiếp hạ nhiệt lãi suất “đầu ra,” tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận vốn vay dễ dàng hơn, từng bước khôi phục thị trường sản xuất, kinh doanh, giúp nền kinh tế kiềm chế lạm phát, tăng cường ổn định.
Nhưng thực ra “nói dzậy mà không phải dzậy.”
Theo phản ánh của các DN trên báo chí thì lãi suất trung bình mà họ đang gánh là 13%-15%/năm. Không nhiều DN vay được mức này. Với các khoản vay cũ, DN phải trả lãi đến 17%-18%/năm, các khoản cho vay tiêu dùng hay bất động sản còn lên đến 20%/năm. Một số ngân hàng (NH) đã bắt đầu tung ra các gói tín dụng lãi suất 10%-12%/năm nhưng lại kèm nhiều điều kiện khắt khe nên rất ít DN có khả năng vay được.
Hệ quả tất yếu là các DN nản chí, không muốn đi vay để mở rộng sản xuất, kinh doanh hay tái đầu tư vì sợ “làm không đủ tiền trả lãi.” Nhiều DN chấp nhận phá sản hoặc sản xuất cầm chừng. Trong khi đó, các NH “ăn cả hai đầu”: Vay vốn (huy động) giá rẻ và cho vay lại với giá “cắt cổ” vì không bị ràng buộc bởi quy định về trần lãi suất cho vay.
Có thể thấy việc trói lãi suất huy động nhưng thả lãi suất cho vay của NHNN đang bị lợi dụng để làm giàu cho một nhóm nhỏ “đại gia” NH. Và như vậy, đã đến lúc các nhà quản lý cần trả lời câu hỏi: “Liệu lãi suất có cần trần?” Cách đúng nhất là NHNN nên bỏ lãi suất đầu vào, vấn đề then chốt là khống chế và kiểm soát chặt chẽ lãi suất cho vay của các ngân hàng. Như vậy NH sẽ phải tự điều tiết tình hình tài chính của mình.
NH nào mạnh có thể sống được với thi trường tiền tệ, họ có quyền huy động lãi suất nhiều hay ít. NH yếu kém sẽ lộ ra ngay và cũng cần sát nhập với NH hàng lớn hoặc tự “rút lui trong vòng trật tự.” Nhiều NH quá cũng chẳng để làm gì trong nền kinh tế khó khăn này. Bớt được lãng phí, bớt gánh nặng cho xã hội. Và như thế NHNN cũng không bị “mang tiếng” là góp sức làm giàu cho các đại gia NH.

3. Ngân hàng cũng có thể chết vì nhiều tiền quá
Nhưng xét cho cùng các NH lớn ở VN hiện nay cũng đang lâm vào cảnh nhiều tiền quá, muốn cho vay mà không tìm được “đối tác.” Không thể cho anh “khố rách áo ôm” vay tiền và cả những anh “giàu xổi” có tiếng mà không có miếng. Cái thời cho nhân viên đến đánh giá các DN vay tiền qua rồi. Cơ ngơi đáng giá một tỉ, nhân viên đánh giá 10 tỉ. Thế nên nợ xấu bây giờ tràn lan như nước vỡ bờ. DN chẳng còn gì để NH xiết nợ, thậm chí có NH còn phải cử nhân viên đến mai phục ở nhà giám đốc DN để xiết nợ một cái xe hơi thôi. Thật thê thảm. Có ông bà giám đốc lặn mất tăm không sủi bọt, NH đành thua. Có ông bà giám đốc mù chữ như vợ chồng Đặng Thị Loan và Lê Thanh Hải ở Đồng Tháp cũng lừa được hơn 60 tỉ đồng (gần $2.9 triệu Mỹ kim), trong đó có 2 ngân hàng là Vietinbank và Eximbank (chi nhánh Cần Thơ).
Một đống nợ xấu không đòi được, một đống tiền của người gửi hàng tháng phải trả lãi, không tìm đủ DN có năng lực để cho vay cũng là một bài toán khó giải. Thế nên có NH đã phải hạ lãi suất đầu vào xuống dưới mức khống chế của NHNN tức dưới 7.5%. Thậm chí như Agribank đã đưa lãi suất huy động về 5% - thấp nhất thị trường và chỉ bằng hai phần ba mức trần cho phép của Ngân hàng Nhà nước. Điều này khiến không ít người gửi tiền xót xa và cảm thấy thiệt thòi.
Lúc này họ không cần thêm tiền gửi của dân nữa. Hạ lãi suất như thế không khác náo khuyến khích người dân rút tiền ra. Các ông lớn NH này nghĩ rằng khi cần thêm tiền họ lại tăng lãi suất. Chiến thuật kinh doanh này chưa chắc đã mang lại hiệu quả lâu dài vì người dân mất tín nhiệm với NH rồi, khó mà quay trở lại, thà họ gửi ở nơi khác, không bị “ép ngang xương” kiểu này.
Một suy nghĩ khác là bây giờ người dân không cần chọn NH lớn nhỏ, tốt xấu nữa mà là chọn NH nào có lãi suất cao nhất. Bởi họ hiểu rằng NHNN và các NH khác không bao giờ dám để một NH “chết,” dân đến rút tiền không đủ trả. Họ phải cứu nhau. Nếu không chỉ trong vòng 1 ngày là cả nước đua nhau đi rút tiền. Lúc đó “chết cả làng!”
Bởi tất cả những nguyên nhân trên, hiện hay cả 3 anh gửi tiền, anh giữ tiền, anh DN đều đứng ngó nhau lâm vào cảnh “thằng nào cũng ốm dở, chết dở.” Chẳng có anh nào “mạnh khỏe” cả. Anh nào sống sót sau trong nền kinh tế èo uột này? Chúng ta hãy chờ xem.

Hội chứng sợ đang thịnh hành
Cũng trong chuyện NHNN dồn dập bán vàng ra hàng chục tấn vàng, quả thật người dân thường chỉ biết ớ mặt ra nhìn, chẳng hiểu đầu cua tai nheo ra sao. Tại sao phải bán? Bán làm gì? Dân có lợi gì? Người dân hoàn toàn mù tịt.
Trong khi đó trên báo Thanh Niên số 114 ra ngày 24-4, có bài báo của tác giả Nguyên Hằng cho rằng chủ trương tạm xuất, tái nhập này nhằm hợp pháp hóa vàng nhập lậu. Lập tức NHNN ra thông cáo giải thích trên tất cả các phương tiện thông tin đại chúng đồng thời Ngân hàng Nhà nước đã có công văn đề nghị Tổng cục An ninh II - Bộ Công an phối hợp xử lý theo pháp luật.
Ngân hàng Nhà nước cho biết thêm, quy trình tạm xuất, tái nhập được Ngân hàng Nhà nước tổ chức thực hiện, giám sát chặt chẽ có kiểm tra tồn quỹ trước khi xuất khẩu. Việc tạm xuất, tái nhập đã hoàn thành vào ngày 31/3/2013. Thế nên, thông tin cho rằng, chủ trương tạm xuất, tái nhập này nhằm hợp pháp hóa vàng nhập lậu là hoàn toàn không có căn cứ, cố ý bóp méo chính sách của Nhà nước.
Báo Thanh Niên cũng đã cáo lỗi với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cùng bạn đọc. Chưa biết Tổng Cục An ninh II sẽ “xử lý” vụ này ra sao, nhưng chắc chắn là có khối anh sợ xanh mặt. Cái “hội chứng sợ” cũng đang rất thịnh hành ở VN. Từ nay chắc chẳng anh nào dám “bóp méo” chính sách của NHNN nữa, cứ “bóp cho tròn” thôi. Như thế hy vọng VN sẽ có giải Nobel, các ông chuẩn bị ăn mừng đi là vừa.
Nhân nói đến ăn mừng, lại nhớ đến những vụ ăn nhậu của các vị công chức thời nay.

Những công chức bụng phệ vì nhậu
Ăn nhậu nhiều, có ngày nhậu liên miên vài bữa liền, không ít công chức bụng cứ ngày một phệ ra, người dân gọi là các quan “đeo ba lô ngược.” Do là bệnh viện chuyên khám chữa bệnh cho các viên chức nên các bác sỹ ở bệnh viện Hữu Nghị gặp khá nhiều các trường hợp khôi hài. Khi được BS hỏi một bệnh nhân là công chức tại sao không ngừng uống bia, người bệnh cho biết: “Không nhậu thì không được, làm nghề này không đi ăn uống tiếp khách thì không thể làm việc được.”
Bệnh nhân này hầu như ngày nào cũng đi uống bia sau giờ làm việc, trước đây thì buổi trưa cũng không ngoại lệ. Kể từ khi có quy định cấm uống rượu, bia buổi trưa, các cuộc nhậu hầu như toàn diễn ra vào cuối ngày, có lúc ông còn phải “chạy sô” vì có nhiều cuộc diễn ra cùng lúc, cuộc nào cũng “khó từ chối” vì “từ chối thì mất hết quan hệ”!

Công chức Hà Nội và Sài Gòn thừa cân nhiều nhất
Tại cuộc “hội thảo” về bổ sung chất xơ trong sản phẩm dinh dưỡng cho người thừa cân, béo phì tại Hà Nội, Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng Nguyễn Thị Lâm cho biết tổng điều tra dinh dưỡng toàn quốc cho thấy tỉ lệ thừa cân, béo phì ở nhóm 45-49 tuổi khu vực thành thị là 9,9%.
Theo điều tra này thì Hà Nội và Sài Gòn là những địa phương có tỉ lệ người thừa cân, béo phì cao nhất, đặc biệt ở nhóm cán bộ công chức có tới 15% thừa cân, béo phì.
Không chỉ ở các thành phố lớn các quan thích nhậu mà ở những tỉnh lẻ, nhậu còn mang đến nhiều điều thú vị hơn nữa.

Từ nữ phó chủ tịch say xỉn đến quan chức nhậu bất kể gió bão
Theo thông tin trên báo chí, chiều 1/5, Huyện ủy Kỳ Sơn (Nghệ An) đã phê bình, kiểm điểm đối với bà Cụt Thị Nguyệt, Phó chủ tịch UBND huyện này vì nhiều lần uống rượu say quá đà trong các cuộc “liên hoan”, hội nghị và tiếp khách. Vào tháng 6-2011, khi cơn lũ quét tràn qua làm nhiều nhà dân bị cuốn trôi thì nữ phó chủ tịch này vẫn vô tư ngồi tiếp khách, uống rượu và hát karaoke... rồi say xỉn.
Cũng là hình ảnh quan huyện ngồi nhậu trong mùa bão lũ, nhưng lại “sôi động” hơn trên mặt báo là ở một tỉnh khác thuộc Bắc trung bộ. Vào năm 2011, trong lúc cả tỉnh này đang tập trung chỉ đạo sát sao đối phó với cơn bão sắp đến, người dân đang còng lưng cố vớt vát ít lúa hè thu trước khi bị bão tàn phá, thì mấy ông 'quan' này cùng với lãnh đạo một doanh nghiệp chén tạc chén thù món đặc sản gà đồi, tại một quán ăn đặc sản, khá hẻo lánh.
Đứng đầu cuộc nhậu cũng là một vị Phó Chủ tịch UBND huyện, rồi Trưởng phòng Tài nguyên- Môi trường, Trưởng ban Quản lý dự án...
Câu chuyện trên được báo chí tường thuật lại ngay sau khi cuộc nhậu vừa kết thúc: “Cảnh tượng chúc tụng, đùa cợt giữa các cán bộ huyện với Giám đốc doanh nghiệp xây dựng nọ liên tục rôm rả. Thậm chí, trong lúc cao hứng những cán bộ huyện này còn yêu cầu một số nhân viên nữ đi vòng quanh bàn lần lượt chúc mỗi cán bộ một chén để làm vui.”

Tửu lượng cũng là tiêu chuẩn thăng chức?
Từ thực tế, nhiều độc giả cho rằng, bên cạnh chuyên môn giỏi, tửu lượng khá cũng ngầm được xem là tiêu chuẩn để cất nhắc viên chức ở nhiều nơi. Từng đi công tại nhiều nơi, bạn đọc tên Nam cho biết tình trạng uống rượu cà kê càng ở cấp thấp càng nhiều.
Nhất là ở các vùng nông thôn, miền núi. Chuyện các cán bộ cấp xã đi ăn sáng từ 7h - 10h là chuyện thường như cơm bữa. Ban đầu cụng vài chén cho vui, lai rai uống thêm vài chén nữa, đến khi về phòng làm việc, nhiều người đắp áo ngủ hết trưa chờ tỉnh rượu.
Ngoài lãng phí thời gian, tiền bạc, nhậu nhẹt còn khiến một số quan ông quan bà tha hóa. Ông cán bộ này “loạng quạng” với bà cán kia cũng vì rượu, vì chung bàn chung chiếu, chung niềm vui cùng đi... nhà nghỉ, quên đường về nhà.
Nhậu còn dễ dàng được thăng quan tiến chức. Bạn đọc Minh Quân nêu quan điểm từ kinh nghiệm thực tế:
Trong thời gian hướng dẫn nghiệp vụ công tác, thanh niên này được các sếp thẳng thắn dạy bảo: “Em có năng lực, nhưng có tới 50% năng lực được xét trên bàn nhậu. Tửu lượng yếu, anh chỉ là “gà mái”, không hòa đồng với anh em, chơi không nhiệt tình, con đường công danh chả đi đến đâu...” Tóm lại lời khuyên đưa ra là muốn lên chức nhanh phải biết nhậu.
Bạn đọc ở địa chỉ minhtai@... thừa nhận chuyện nhiều quan chức nhậu nhẹt triền miên đã có từ vài chục năm qua, nhưng bây giờ mới được đề cập rôm rả.
“Tôi có người quen làm ở một tỉnh cao nguyên. Chẳng biết nó bảo vệ rừng thế nào mà cứ ngày càng giàu có lên và trở thành đại gia vào cái tuổi còn khá trẻ. Tôi hỏi nó: công việc chính yếu của mày bây giờ là gì, nó trả lời: Nhậu! Nhậu từ sáng tới tối! Trước kia là để quan hệ, còn giờ là được người ta quan hệ vì lên 

Được nhậu lại được thêm tiền
Nhiều độc giả chia sẻ, có một thực tế, các cuộc nhậu của nhiều cán bộ, công chức thường tổ chức ở những nơi sang trọng. Nhậu xong, thuộc cấp có trách nhiệm lấy hóa đơn đỏ về cơ quan thanh toán. Ăn 1 lại tính thành 10. Đây cũng là lý do nhiều cán bộ tích cực nhậu vì ngoài việc thỏa mãn cơn thèm... còn được thêm tiền đút túi.
Độc giả Thanh Hương cho biết, một cuộc nhậu của sếp chị không bao giờ dưới 3 triệu đồng. Cả năm nhân lên, đủ biết nhiều chừng nào. Trong khi đó, bạn đọc Ngô Lê Tuấn cũng khẳng định, tiền trả cho các bữa nhậu rất hiếm khi từ túi cán bộ, công chức. Bởi, lương vài ba triệu, tiền đâu chi trả cho những cuộc nhậu kín mít cả 7 ngày 1 tuần?
Xét ra như thế dù trong tình hình kinh tế khủng hoảng, chỉ có mấy anh quan “tích cực đi nhậu” là sướng hơn cả.