Cái nghị định “phạt vì quấy rối tình dục” ở Việt Nam đã ra đời từ mấy tháng nay, nhưng đến đầu tháng 5 năm 2013 này mới có hiệu lực. Đây là lần đầu tiên VN nghiêm cấm các hành vi quấy rối tình dục tại công sở, nơi làm việc kèm theo một dự thảo nghị định khác về ngoại tình.
Vì vậy tuần này tôi mới đưa ra bàn cùng bạn đọc. Các ông nào buộc phải về VN vì một lý do nào đó cũng nên coi chừng. Bởi cái sự minh xác “thế nào là quấy rối tình dục” và “ai lợi dụng tình dục ai” không hề dễ dàng như người ta tưởng. Nhiều bạn không đề phòng, mấy cô tiếp viên quán nhậu, quán cà phê, mấy cô chân dài thất nghiệp có dụng ý sẵn, đụng chạm linh tinh làm bạn “tưởng bở” cùng hùa theo với vài cử chỉ lả lơi là có thể quy vào tội quấy rối tình dục bị phạt tới 75 triệu đồng (bằng $4,500 Mỹ kim). Và khi bị lập biên bản, bạn sẽ bị nêu tên tuổi trên các phương tiện thông tin đại chúng, sợ mang tiếng, bị mất thể diện, ảnh hưởng nhiều đến gia đình, đến những mối liên hệ xung quanh, bạn sẽ phải “nộp” hơn nhiều lần như thế để mua lấy sự im lặng. Đó cũng là một kiểu “bắt cóc đòi tiền chuộc” đang rất thịnh hành ở VN.
Ngoài ra trong nghị định này còn có những vấn đề liên quan như phạt tội ngoại tình, tội sàm sỡ với ô-sin (người giúp việc), cán bộ, công chức, viên chức được miễn trừ … Đó là những vấn đề có rất nhiều chuyện để người dân bàn tán xôn xao.
Luật lệ làm ra không lẽ để… treo chơi?
Trước hết, xin tóm tắt sơ lược về cái nghị định Quấy Rối Tình Dục (QRTD) mới toanh có vẻ “văn minh” này cùng những vấn đề rất phức tạp trong việc xử phạt. Từ đây xin viết tắt là QRTD cho “gọn nhẹ.”
QRTD đang được thừa nhận là một vấn đề toàn cầu. Ở Australia, cứ 10 y tá thì có 6 người bị QRTD; ở Mỹ, trên 50% lao động nữ bị QRTD; còn ở Canada, 51% phụ nữ bị QRTD ít nhất một lần. Ở Trung Quốc, một cuộc điều tra vào năm 2009 cho thấy có 20% trong tổng số 1,837 người được phỏng vấn cho biết đã từng bị QRTD, trong đó 1/3 là nam giới. Kể từ 1995 trở lại đây, đã có 50 quốc gia xây dựng hệ thống pháp luật chống QRTD.
Ở VN là lần đầu tiên hành vi QRTD được Bộ luật Lao động sửa đổi (có hiệu lực từ ngày 1-5-2013), đưa vào luật để điều chỉnh. Trong đó có nêu QRTD tại nơi làm việc là hành vi bị nghiêm cấm, người lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động nếu bị QRTD. Tuy nhiên, những điều quy định này vẫn còn nửa vời bởi đến nay vẫn chưa có hướng dẫn thế nào là QRTD, kể cả trong dự thảo nghị định nêu trên.
Ông Trần Anh Tuấn, Phó Giám đốc Trung Tâm Dự Báo Nhu Cầu Nhân Lực Và Thông Tin Thị Trường Lao Động TP. Sài Gòn cho biết QRTD bây giờ rất tinh vi bằng nhiều hình thức, để phân biệt một hành vi là QRTD hay chỉ là một cử chỉ thân thiện cần có hướng dẫn cụ thể mới áp dụng xử phạt được. Nếu không, luật chỉ để treo chơi.
Cần quy định mức độ nặng nhẹ của người bị QRTD
Luật sư Nguyễn Minh Luận, Đoàn Luật sư TP. Sài Gòn, cũng cho rằng cần hướng dẫn cụ thể thế nào là QRTD. Cho xem tranh ảnh nude, một cái nhìn khiêu khích, lời tán tỉnh theo kiểu “vòng một của em hôm nay đẹp quá” hay đụng chạm mông, má... có bị cho là QRTD không?
QRTD là khái niệm rất trừu tượng nếu chưa được định nghĩa các cơ quan chức năng không thể áp dụng xử phạt được. Định nghĩa hành vi rõ ràng nhằm xử phạt đúng hành vi, đồng thời tránh tình trạng lạm dụng sự mập mờ của luật để xử những người vô tình bị gài bẫy.
Cũng theo luật sư Nguyễn Minh Luận, không thể gộp chung một câu rằng hành vi “QRTD tại nơi làm việc bị phạt tiền từ 50 triệu đến 75 triệu đồng” như dự thảo đã ghi. Cần phân loại mức độ nhẹ, nặng của hành vi này để quy định những mức phạt khác nhau. Có những trường hợp QRTD diễn ra trong thời gian dài dẫn đến hậu quả nghiêm trọng làm nạn nhân bị stress đến mức nhảy lầu tự tử...
Trung tá chống dâm tặc bị bắt vì QRTD
Một thí dụ khác như ở Mỹ vừa qua vừa xảy ra một vụ QRTD tai tiếng. Theo cảnh sát Arlington, tiểu bang Virginia, Trung tá Jeffrey Krusinski - người đứng đầu chương trình phòng chống tấn công tình dục của không quân Mỹ, vừa bị bắt sáng Chủ Nhật 5-5-2013. Ông bị cáo buộc “tiếp cận một phụ nữ tại bãi đậu xe và bóp ngực, mông của người này.”
Phát ngôn viên Không quân Mỹ cho biết ông Krusinski hiện đã bị cách chức và vừa được tại ngoại sau khi đóng tiền bảo lãnh $5,000 USD. Trước khi xảy ra vụ bê bối, vị trung tá 41 tuổi này được tin là đã quá chén. Tuy nhiên luật lệ của Mỹ rất nghiêm minh điều luật của họ rất rõ ràng. Có tội là phạt.
Ở VN chưa có vụ QRTD nào bị phạt vì chưa có luật, nhưng thật ra những chuyện quấy rối linh tinh này xảy ra như cơm bữa ở hầu hết các công tư sở. Song các bà các cô sợ mắc cỡ, sợ tai tiếng nên đành né tránh hoặc nín nhịn cho qua. Tại nhiều cơ quan công và tư, người bị QRTD có thể bị đổ lỗi như cô ấy ăn mặc hở hang, thái độ khêu gợi, tư cách không đứng đắn, gạ gẫm, lợi dụng đàn ông nên đàn ông mới có cử chỉ đó… Còn ở nông thôn, người bị QRTD có khi lại “gặp nạn” trước bởi điều tiếng. Do đó, những người bị QRTD cắn răng chịu đựng vì cho rằng mình nói ra cũng không được bảo vệ, chỉ thiệt thân.
Cụ thể như vụ nữ giáo viên vùng núi bị cấp trên cưỡng hiếp
Cô giáo La Tố Nh., một giáo viên tiểu học tại TP. Cao Bằng vẫn không khỏi bàng hoàng khi nói chuyện với phóng viên bị ông Hoàng Đình Thiên, trưởng phòng Giáo Dục Đào Tạo huyện Bảo Lâm, Cao Bằng “làm bậy” khi còn giảng dạy và ở nội trú tại một trường tiểu học tại huyện Bảo Lâm. Sự việc diễn ra cũng đã khá lâu, tuy nhiên, cú sốc tinh thần lần đó vẫn còn in hằn trong trí nhớ cô giáo Nh…. cho tới nay
Không chỉ với cô giáo La Tố Nh…. Sự việc này diễn ra với nhiều giáo viên khác ở địa phương này. Nhưng nhà chức trách hầu như bất lực, khiến nỗi buồn và sự đắng cay không những không giảm bớt mà còn nặng nề hơn theo thời gian.
Những cảnh đau lòng như thế này xảy ra rất nhiều nơi, không thể nào kể hết.
Tại sao cán bộ, công chức, viên chức lại được miễn trừ?
Có chuyện lạ trong nghị định này là ở Điều 2 dự thảo Nghị định có nêu “Cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan, đơn vị hành chính, sự nghiệp, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị-xã hội không thuộc đối tượng điều chỉnh của nghị định này.” Như vậy, quy định này chỉ điều chỉnh quan hệ lao động trong phạm vi doanh nghiệp. Cán bộ, công chức, viên chức được miễn trừ hay sẽ được điều chỉnh theo qui định riêng? Một luật sư giấu tên bất bình, “Tôi không hiểu sao lại có sự phân biệt đối xử như vậy khi mà theo nghiên cứu thì hành vi QRTD diễn ra nhiều nhất ở hai ngành là y tế và giáo dục.”
Tại sao lại có sự miễn trừ này? Không thể hiểu nổi quan điểm của những vị làm ra thứ luật lệ này. Trong mọi trường hợp phạm tội lớn hay nhỏ, công chức hay quan quyền cũng là dân, phải được xử như dân. Không lẽ các ông bà cán bộ, công chức mang nhau vào phòng riêng “xữ kín” vụ này sao? Người dân đang đợi câu trả lời của người thi hành luật QRTD.
Sàm sỡ ô sin chỉ bị phạt từ 5 đến 10 triệu
Dự thảo Nghị định xử phạt hành chính trong lĩnh vực lao động quy định hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc sẽ bị phạt tiền 50-75 triệu đồng. Thế nhưng quấy rối tình dục với người giúp việc thì chỉ bị phạt 5-10 triệu đồng. (Bây giờ người giúp việc ở VN đều được gọi là ô sin).
Chị H. là nhân viên của Công ty TNHH Nhân Ái được thuê chăm sóc một bệnh nhân nam khoảng 70 tuổi, nhà ở quận 10, Sài Gòn. Ông này hay yêu cầu chị H. kích dục cho ông nhưng chị từ chối. Ông khách vẫn yêu cầu chị kích dục cho ông mỗi ngày và hứa sẽ trả tiền công. Chị H. đành xin nghỉ việc. Giám đốc công ty đến nhà nói chuyện nhưng thân nhân người bệnh không tin ông cụ có hành vi kỳ lạ đó. Giám đốc đành cho nhân viên nghỉ việc.
Giúp việc gia đình dễ bị sàm sỡ
Sau nhiều năm hoạt động, ông Huỳnh Nhân - Giám đốc Công ty Nhân Ái chuyên làm dịch vụ chăm sóc người bệnh, người cao tuổi đã phải rút ra những kinh nghiệm tránh quấy rối tình dục cho nhân viên. Ông Nhân kể, “Trong hợp đồng tôi luôn yêu cầu việc thay đồ phải do bệnh nhân thực hiện nếu bệnh nhân tự làm được, nhân viên chỉ có vai trò quan sát để hỗ trợ bệnh nhân khỏi té... Thế nhưng có bệnh nhân nam ở Phú Mỹ Hưng cứ yêu cầu nhân viên B. phải thay đồ dù ông tự tay làm được. Có lần ông bảo ông đã thay đồ xong và gọi chị B. vào. Vừa mở cửa phòng, chị B. thấy ông nằm trần truồng trên giường. Chị sốc. Chị đóng cửa lại, khóc và gọi cho tôi.”
Theo ông Nhân, tội nghiệp nhất là những người làm việc đơn phương, bị sàm sỡ thì không biết kêu ai vì thường thì gia đình đứng về phía người nhà của họ hơn là bảo vệ người giúp việc.”
Bà Võ Xuân Loan, từng là giám đốc một công ty cung ứng lao động giúp việc gia đình, cho biết bị lạm dụng nhiều nhưng một số chị em nhà nghèo ở quê đi giúp việc thường chọn giải pháp im lặng nghỉ việc, quá lắm thì ông chủ dấm dúi cho tiền rồi cũng thôi. Tôi biết có trường hợp con ông bà chủ thuộc loại cậu ấm, đưa bạn bè về nhà ăn chơi, thường xuyên chọc ghẹo, QRTD người làm. Người thấp cổ bé miệng không dám kiện nên giải pháp tốt nhất là bỏ việc.”
(Còn tiếp)
